ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΤΙΚΗ & ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΣΤΟΝ Β’ ΠΠ

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΥΡΙΜΗΣ

ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΤΙΚΗ & ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΚΗ
ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΣΤΟΝ Β’ ΠΠ

 

   Η χρήση της προπαγάνδας ανέκαθεν υπήρξε ένα ουσι­αστικό συμπλήρωμα των «κλασσικών μεθόδων» του πολέμου. Ειδικά κατά τη διάρκεια του Β’ Π.Π., πολυάριθ­μα επιτελεία κάθε εμπλεκόμενου έθνους επινοούσαν νέες μεθόδους προκειμένου να προωθήσουν τις θέσεις τους και να υπονομεύσουν το ηθικό του αντιπάλου. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, δεν έλειψε και η χρήση της Αστρολογίας αλλά και των προφητειών του Νοστράδαμου, ως εργαλείο προπαγάνδας. Την αρχή έκαναν οι Γερμανοί, αλλά σύντομα ακολούθησαν και οι Σύμμαχοι, με αρκετά ευφάνταστες και πρωτότυπες μεθόδους.

Οι Γερμανοί πρωτοπόροι

Η ιδέα της χρήσης προφητειών του Νοστράδαμου ως «εργαλείο προ­παγάνδας» ανήκει στον Γιόζεφ Γκαίμπελς (Joseph Goebbels), υπουργό Προπαγάνδας της Ναζιστικής Γερμανίας. Ο Γκαίμπελς θεωρούσε τους Άγγλους και τους Αμερικανούς φύσει δεισιδαίμονες. Υπό αυτό το σκε­πτικό, ξεκίνησε την εκπόνηση ενός σχεδίου βάσει του οποίου οι ρήσεις του μεγαλύτερου «προφήτη» όλων των εποχών, του Νοστράδαμου¹, θα τίθονταν στην υπηρεσία του Γ’ Ράιχ. Οι λεπτομέρειες εφαρμογής του σχεδίου ανατέθηκαν στον Έμπερχαρντ Τάουμπερτ (Eberhard Taubert), ικανότατο στέλεχος του Υπουργείου Προπαγάνδας, ο οποίος είχε ήδη διαπρέψει σε άλλους τομείς προπαγάνδας.

Εν αρχή, στρατολογήθηκε το γνωστό μέντιουμ Καρλ Κραφτ (Karl Ernst Krafft). Ο Κραφτ, απολαμβάνοντας ήδη την εύνοια υψηλόβαθ­μων Γερμανών αξιωματούχων, ανέλαβε να ερμηνεύσει τις προφη­τείες του Νοστράδαμου με τέτοιον τρόπο, ώστε να μνημονεύεται η επικείμενη και «μοιραία» νίκη του Γ Ράιχ. Ένα καθήκον, όχι και ιδιαίτερα δύσκολο, μιας και τα τετράστιχα του Νοστράδαμου ήταν εκ φύσεως αφηρημένα και επιδέχονταν εύκολα πλήθος ερμηνειών. Ο Κραφτ αφοσιώθηκε με θέρμη στα καθήκοντά του, αλλά όταν οι ερμηνείες του έπαψαν να είναι ιδιαίτερα αισιόδοξες, απαλλάχθηκε από τα καθήκοντά του. Στην πορεία, χρησιμοποιήθηκαν και κίβδηλες προφητείες, οι οποίες αποδίδονταν μεν στον Νοστράδαμο, αλλά στην πραγματικότητα ήταν εξ’ ολοκλήρου αποκυήματα της φαντα­σίας των Γερμανών προπαγανδιστών.

Αυτές οι ερμηνείες/ προφητείες δεν στόχευαν μόνο στην αύξηση ή την μείωση του ηθικού, αναλόγως προς τα πού απευθύνονταν, αλλά ενίοτε εξυπηρετούσαν και στρατηγικούς στόχους. Παραδείγματος χάριν, κατά την εισβολή στη Γαλλία οι Γερμανοί διέσπειραν «προφητείες», που ανέφεραν ότι «η νότια Γαλλία δεν θα επηρεαστεί από τον πόλεμο». Με αυτό το τέχνασμα, οι Γερμανοί ευελπιστούσαν να δημιουργήσουν κύμα φυγής και λιποταξία, από το μέτωπο που βρισκόταν στον βορρά. Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι όντως αρχικά η νότιος Γαλλία δεν τέθηκε υπό γερμανική κατοχή, αλλά βρισκόταν στην δικαιοδοσία της Κυβέρνησης του Βισύ. Προς το τέλος του πολέμου εισήλθαν σε αυτήν γερμανικά στρατεύματα και έγιναν μερικές όχι και τόσο καταστροφικές για την περιοχή μάχες.

Όλες αυτές οι «προβλέψεις» και οι «προφητείες» διοχετεύονταν σε Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, εκτυπώνονταν σε ενημερωτικά βιβλιαρά­κια, παρουσιάζονταν σε διαλέξεις ή ρίχνονταν υπό την μορφή φυλλα­δίων. Αυτού του είδους το προπαγανδιστικό υλικό αποδείχτηκε αρκετά επιτυχημένο και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, όπως Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Σέρβικά, Κροατικά και Σουηδικά. Ειδικά στη Γαλλία (λόγω της γαλλικής καταγωγής του Νοστράδαμου) τα προπαγανδιστικά φυλλάδια με ψευδεπίγραφες προβλέψεις, είχαν την «τιμητική» τους. Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του ίδιου του Γκαίμπελς, μέχρι των Μάρτιο του 1940 είχαν εκτυπωθεί περίπου 83.000 βιβλιαράκια με «προφητείες του Νοστράδαμου», με περίπου το 20% αυτών να διοχετεύεται στη Γαλλία.

Οι Γερμανοί προπαγανδιστές έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στα ΗΠ A πριν ακόμα αυτή εισέλθει στον πόλεμο. Έμμισθοι πράκτορες των Γερμανών αναλάμβαναν να προωθούν τις προβλέψεις των Γερμανών αστρολόγων στα σχετικής θεματολογίας αμερικάνικα περιοδικά, προκειμένου να επη­ρεάσουν την κοινή γνώμη κατά της εισόδου των ΗΠΑ στον πόλεμο.

Επίσης, συντάχθηκαν και αρκετές «στρατευμένες» αστρολογικές προβλέψεις για ηγέ­τες των αντιπάλων του Γ Ράιχ. Ήταν μάλλον αναμενόμενο το ότι «άστρα» προέβλεπαν μια ταπεινωτική ήττα για αυτούς και μια έν­δοξη νίκη για τους Γερμανούς. Με αυτόν τον τρόπο, οι προπαγανδιστές του Γ Ράιχ στόχευ­αν στην εξύψωση του ηθικού του Γερμανικού λαού, μαχόμενου και μη.

Οι Σύμμαχοι παίρνουν τα σκήπτρα

Πολύ σύντομα, οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες αντιλήφθηκαν το νέο τέχνασμα των Γερμανών, δηλαδή τη χρήση προφητει­ών, ως μέσο προπαγάνδας. Το θεώρησαν ως μια καινοτόμο μέθοδο, έχουσα μια ιδιαίτερη δυναμική και αποφάσισαν να πορευτεί στον ίδιο δρόμο.

Ως πρώτη κίνηση, οι Βρετανοί χρησιμοποί­ησαν τον Λούις ντε Βωλ (Louis de Wohl), έναν τυχοδιωκτικό τύπο, ο οποίος αυτοαποκαλείτο – μεταξύ άλλων – αστρολόγος. Ο Ντε Βωλ το 1943 συνέγραψε το βιβλίο «Ο Νοστράδαμος προβλέπει την πορεία του πολέμου». Στο συ­γκεκριμένο βιβλίο – γραμμένο στη γερμανική γλώσσα όπως ήταν αναμενόμενο – οι προφη­τείες ερμηνεύονταν κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να προεξοφλούν την ήττα του Χίτλερ και τον θρίαμβο των Βρετανών και των συμμάχων τους. Σε αρκετά δε σημεία, λέξεις ή ακόμα και ολόκληρες προτάσεις των αυθεντικών προφη­τειών τροποποιήθηκαν, ώστε να ταιριάζουν με την προσδοκώμενη «ερμηνεία». Δεν έλειψαν και ορισμένες εμβόλιμες προφητείες, που ήταν αμιγώς φανταστικές.

Οι πρώτες προφητείες στο βιβλίο, ερμη­νεύονταν αμιγώς με φιλοναζιστικό τρόπο, αναφερόμενες σε παρελθόντα γεγονότα (π.χ. την άνοδο του ναζιστικού κόμματος στην εξουσία, την επιτυχία των Γερμανών κατά τον κεραυνοβόλο πόλεμο στην Ευρώπη). Οι με­ταγενέστερες όμως προφητείες, ερμηνεύο­νταν με έναν ιδιαίτερα πεσιμιστικό τρόπο («η πλάστιγγα του πολέμου θα γείρει κατά των Γερμανών», «οι σύμμαχοι του Χίτλερ θα τον εγκαταλείψουν», «το Βερολίνο θα κυριευτεί», κ.λπ.) ώστε να καλλιεργηθεί κλίμα ηττο­πάθειας.

Πλήθος αντιτύπων του βιβλίου διανεμήθηκαν σε γερμανοκρατούμενες περιοχές, ενώ ορισμένα αντίτυπα κυκλοφόρησαν και εντός της Γερμανίας. Προκειμένου να αυξηθεί η πειστικότητα του εγχειρήματος, το βιβλίο έτυχε περιορισμένης διανομής, χέρι-με-χέρι, και δεν ρίφθηκε μαζι­κά, ώστε να μην γίνει αντιληπτό ως ένα ακόμα αντικείμενο προπαγάνδας.

Ασφαλώς, τα βιβλίο παρουσιαζόταν ως γερ­μανικό και δεν υπήρχε καμία αναφορά στον πραγματικό συγγραφέα. Ως εκδοτικός οίκος φαινόταν ένας υπαρκτός, γνωστός γερμανι­κός οίκος, ο οποίος είχε κατά το παρελθόν εκδώσει αρκετά βιβλία για τον Νοστράδαμο, ενώ ο πρόλογος αποδιδόταν σε έναν υπαρ­κτό Γερμανό φιλόλογο, γνωστό για τις έρευνές του περί προφητειών του Νοστράδαμου. Η δε μορφή του βιβλίου (γραμματοσειρές, εικονο­γράφηση, κ.λπ.) ήταν τέτοια, ώστε να παραπέ­μπει σε πολύ παλιό βιβλίο, προσδίδοντας έτσι το ανάλογο κύρος στα γραφόμενα. Ακόμα και το χαρτί και το μελάνι επιλέχτηκαν με προσο­χή, ώστε να συνάδουν με τα αντίστοιχα που χρησιμοποιούνταν στη Γερμανία.

Εκτός της έκδοσης του συγκεκρι­μένου βιβλίου, οι Βρετανοί, αντι­γράφοντας τις πρακτικές των Γερμανών, επινόησαν δεκάδες ψευδοπροφητείες (τις οποίες απέδωσαν στον Νοστράδαμο), βάσει των οποίων η νίκη των Αγγλοαμερικανών ήταν αναπόφευ­κτη. Όλες αυτές οι «προφητείες» διέρρεαν σε περιοδικά και εφημερίδες ή χρησιμοποιούνταν σε προπαγανδιστικά δελ­τία. Σε περισσότερο ευφάνταστες πρακτικές, τα προπαγανδιστικά βιβλία, «ξεχνιόνταν» σε πολυσύχναστους χώρους (κινηματογράφοι, θέατρα κ.λπ.) από μέλη αντιστασιακών ορ­γανώσεων.

Τα κίβδηλα ZENIT, πιστά στη μορφή και στο «στήσιμο» των πρωτότυπων, περιείχαν άρθρα, προβλέψεις και συμπεράσματα, τα οποία υπονόμευαν το ηθικό των Γερμανών. Παραδείγματος χάριν επιχειρηματολογού­σαν περί «κακών αστρολογικών οιωνών» σε περίπτωση που συγκεκριμένες επιχειρήσεις γίνονταν σε συγκεκριμένες περιόδους. Σύμ­φωνα με το περιοδικό, «οι ημερομηνίες και τα άστρα έπαιζαν σπουδαίο ρόλο στην έκβαση μιας επιχείρησης». Περιλαμβάνονταν δε και οι ατυχείς ιστορίες πληρωμάτων υποβρυχίων που χάθηκαν, επειδή επιχειρούσαν σε «κακό­τυχες περιοχές» ή σε «κακότυχες ημερομηνί­ες». Βεβαίως, οι «καλότυχες περιοχές» και οι «τυχερές ημερομηνίες» που υποδείκνυε το περιοδικό ήταν πάντα προς όφελος των Βρε­τανών και των συμμάχων τους.

Μάλιστα, οι υπεύθυνοι της έκδοσης προέβησαν και σε ένα ακόμα τέχνασμα. Προκειμένου να προσδώσουν κύρος στις προβλέψεις του περιοδικού, το κυκλοφορούσαν με προ­χρονολογημένη ημερομηνία. Για παράδειγ­μα, το τεύχος που φερόταν ως «Δεκέμβριος 1942», είχε στην πραγματικότητα εκτυπωθεί εντός του 1943. Έτσι, γεγονότα που ήδη εί­χαν συμβεί (π.χ. βυθίσεις υποβρυχίων) με­ταφέρονταν ως «εύστοχες προβλέψεις». Οι δε αναγνώστες, εντυπωσιασμένοι από την ευστοχία των συγκεκριμένων «αστρολογικών προβλέψεων», υιοθετούσαν την επιχει­ρηματολογία του περιοδικού στο σύνολό της. Με αυτόν τον τρόπο, οι υπεύθυνοι της προπαγάνδας ευελπιστούσαν στην καλλιέρ­γεια ηττοπαθούς πνεύματος και ανυπακοής μεταξύ των στρατιωτικών.

Για μεγιστοποίηση του αντίκτυπου που θα είχε το περιοδικό, σχεδιάστηκε η αποστολή του απευθείας σε γερμανικά νοικοκυριά. Για τη δημιουργία της λίστας αποστολών αλλά και για τη διανομή τους χρησιμοποιήθηκε το υπάρχον αντιστασιακό δίκτυο. Εντούτοις, ο συγκεκριμένος τρόπος διανομής αποδεί­χτηκε ιδιαίτερα δυσχερής και επικίνδυνος, με αποτέλεσμα ελάχιστες αποστολές να ολοκληρωθούν. Κατά κύριο λόγο το περιοδικό κυκλοφορούσε σε γερμανοκρατούμενες πε­ριοχές. Οι δε ακριβείς τοποθεσίες μεταβάλ­λονταν από τεύχος σε τεύχος, ανάλογα με τη θεματολογία του. Επί παραδείγματι, το τεύχος που είχε «αφιέρωμα στο Γερμανικό Πολεμικό Ναυτικό» μοιράστηκε αποκλειστικά σε λιμάνια σε βάσεις υποβρυχίων στην κατεχόμενη Γαλλία. Το «τιράζ» κυμαινόταν συνήθως στα 500 αντίτυπα.

Η δουλειά των Βρετανών ήταν εξέχουσα και δύσκολα κάποιος μπορούσε να ξεχωρίσει ένα αυ­θεντικό τεύχος του ZENIT από ένα αντίγραφο. Εντούτοις, παρά την αριστοτεχνική απόπειρα, οι πλαστογράφοι υπέπεσαν σε ένα τρα­γικό λάθος. Το αυθεντικό περιοδικό τιτλοφορείτο “ZENIT” (Ζενίθ) ενώ τα αντίγραφα τιτλοφορούνταν “DER ZENIT” (Το Ζενίθ). Είχαν κάνει λάθος στον τίτλο του περιοδικού!

Αμερικανικές απόπειρες

Τελευταίοι στον «στίβο» της «αποκρυφιστικής προπαγάνδας» εισήλθαν οι Αμερικάνοι και συγκεκριμένα το Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών (Office of Strategie Services – OSS), χωρίς όμως να εμπλέξουν το όνομα του Νοστράδαμου. Σε αμερικανικό προπαγανδιστικό φυλλάδιο που ρίχτηκε στις γραμμές των Γερ­μανών, γινόταν λόγος για «ανακάλυψη ενός χειρογράφου του 13ου αιώνα, γραμμένο από έναν χαρισματικό καλόγερο με μαντικές δυνα­τότητες». Σύμφωνα με τις σχετικές «προφητεί­ες» του χειρογράφου, το μέλλον προβλεπόταν δυσοίωνο για τους Γερμανούς στρατιώτες. Αυτοί μάλιστα καλούνταν «να κοινοποιήσουν το παρόν σε τουλάχιστον τρεις συναδέλφους τους» προκειμένου «να ξεφύγουν από την κακή τύχη». Το φυλλάδιο έκλεινε ξεδιπλώνοντας τις ιστορίες Γερμανών στρατιωτών που «σώθηκαν – ως εκ θαύμα­τος – από βέβαιο θάνατο, επειδή φρόντισαν να αντιγράψουν και να μεταλαμπαδέψουν αυτήν την προφητεία και σε άλλους». Εδώ να σημειώσουμε ότι παρόμοιες πρακτικές έχουν χρησιμοποιή­σει παραθρησκείες, αιρέσεις και κομπογιαννίτες που κυκλοφο­ρούν δήθεν «άγια κείμενα», τα οποία πρέπει ο αναγνώστης να αντιγράψει τόσες φορές και τα μοιράσει ώστε να αποκτήσει «ευλογία» ή να γλιτώσει από «κατάρα».

Συνοψίζοντας

Ο Ψυχολογικός Πόλεμος και η Προπα­γάνδα μέσω προφητειών και αστρολογικών προβλέψεων αποτελεί μια από τις λιγότερο γνωστές πτυχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στην εποχή μας, μια εποχή της τεχνολογίας και του ορθολογισμού, σίγουρα αυτές οι τακτικές φαντάζουν ξεπερασμένες αν όχι εξωφρενικές. Εντούτοις, κατά τη δεκαετία του 1940, οι συ­γκεκριμένες μέθοδοι είχαν αρκετή απήχηση καθώς η ανθρωπότητα είχε αυξημένο θρη­σκευτικό αίσθημα και η απειλή του θανάτου και η αβεβαιότητα για το μέλλον δημιουργού­σαν την ανάγκη για έλεγχο της μοίρας και του μέλλοντος. Έτσι οι προφητείες είχαν το δικό τους κοινό και σίγουρα αποτέλεσαν μια εν­διαφέρουσα και ξεχωριστή συνιστώσα στον «πόλεμο του μυαλού» που λάμβανε χώρα πα­ράλληλα με αυτόν στα πεδία των μαχών.

 

---

Πηγές 

• http://forum.axishistory.com
• http://www.nostradamusresearch.org
• https://en.wikipedia.org
• http://www.astrology.co.uk
• https://www.psywar.org
• Lee Richards,”The Black Art: British Clandestine Psychological Warfare against the Third Reich”, 2010.
• Geoffrey Ashe, “Encyclopedia of Prophecy”, 2001.
• Ellie Howe, “The Black Game: British Subversive Operations Against the Germans”, 1982.
• Ellie Howe, “Astrology and psychological warfare during World War”, 1972.
• Stanley Newcourt-Nowodworski’,”Black Propaganda in the second World War”, 2005.

Σημειώσεις :

1. Ο Μισέλ ντε Νοστρεντάμ (1503-1566), περισσότερο γνωστός ως Νοστράδαμος, ήταν Γάλλος αστρολόγος. Έγινε γνωστός με το βιβλίο του «Οι Προφητείες», το οποίο αποτελείτο από δυσνόητες προβλέψεις, υπό τη μορφή τετράστιχων. Παρ’ ότι δεν υπάρχουν απτές αποδείξεις ότι όντως κάποια από τα λεγόμενό του εκπληρώθηκαν, το έργο του συνεχίζει να εξάπτει τη φαντασία αναγνωστών και μελετητών.
2. Στη «μαύρη προπαγάνδα» αποκρύπτεται ο πραγματικός δημιουργός αυτής και αντ’ αυτού αναφέρεται ψευδώς μια φίλια πηγή.

 

ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ · Έτος 6° · Τεύχος No 36 · Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2016 – ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ