ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΛΕΜΟΝΤΖΗ Δρ.Θ.
Αρχιερατικού Επιτρόπου Καμπανίας
Η διάδοση του χριστιανισμού στη Θράκη
Η ιστορία του Χριστιανισμού στη Θράκη, όπως επισημαίνει ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως κ. κ. Άνθιμος, ξεκινά με το πέρασμα του Αποστόλου Ανδρέα από την Μ. Ασία στη Θρακική Ηράκλεια (Πέρινθο), όπου και συνέστησε εκεί την πρώτη χριστιανική εκκλησία, ενώ ο Απόστολος Παύλος μέσω της Σαμοθράκης πέρασε στη Μακεδονία. (Πραξ. 16,8-12): «παρελθόντες δε την Μυσίαν κατέβησαν εις Τρωάδα. Και όραμα διά της νυκτός ώφθη τω Παύλω˙ ανήρ τις ην Μακεδών εστώς, παρακαλών αυτόν και λέγων διαβάς εις Μακεδονίαν βοήθησον ημίν. ος δε το όραμα είδεν, ευθέως εζητήσαμεν εξελθείν εις την Μακεδονίαν, συμβιβάζοντες οτι προσκέκληται ημάς ο Κύριος ευαγγελίσασθαι αυτούς. Αναχθέντες ούν από της Τρωάδος ευθυδρομήσαμεν εις Σαμοθράκην, τη δε επιούση εις Νεάπολιν, εκείθεν τε εις Φιλίππους, ήτις εστί πρώτη της μερίδος της Μακεδονίας πόλις κολωνία. Ήμεν δε εν ταύτη τη πόλει διατρίβοντες ημέρας τινάς».
Στην Θράκη, «Από τους χριστιανικούς Επισκοπικούς καταλόγους φαίνεται σχεδόν βέβαιο ότι ο χριστιανισμός διαδόθηκε πολύ πριν το τέλος του Α’ αιώνος. Στα μέσα του Β’ αιώνος, βρίσκουμε στην Τραϊανούπολη, χριστιανική κοινότητα υπό πρεσβύτερο….»204 Οι διωγμοί των ρωμαίων αυτοκρατόρων έπληξαν και τη Θράκη.205
Μεγάλος της πίστεως και της ιστορίας υπήρξε ο Απόστολος Παύλος. Γι’ αυτό επιτυχημένα τον χαρακτήρισαν ως τον πρώτο μετά τον Ένα. Το έργο του ευαγγελισμού στα έθνη ανατέθηκε στον Απ. Παύλο κυρίως, όχι με την έννοια ότι του παραχωρήθηκε ως τομέας δράσεως κατά αποκλειστικότητα, αλλά με την έννοια ότι ο χαρακτήρας της αποστολής του προσιδίαζε στην ιδιάζουσα κλήση του, της οποίας ο ίδιος είχε πλήρη συνείδηση. Ανέλαβε τη δεύτερη αποστολική περιοδεία κατά την οποία περιόδευσε μαζί με τον Σίλα τη Συρία και την Κιλικία, επισκέφθηκε τις χριστιανικές κοινότητες Δέρβης και Λύστρων, όπου συναντήθηκε με τον Τιμόθεο, το Ικόνιον και την Αντιόχεια της Πισιδίας και άρχισε την ιεραποστολική του δράση στη Γαλατία, τη Φρυγία και τη Μ. Ασία, όπου ίδρυσε νέες χριστιανικές κοινότητες. Τότε έλαβε τη μεγάλη απόφαση να κηρύξει το ευαγγέλιο και στην Ευρώπη
Ένα έτος μετά την έναρξη της δευτέρας αποστολικής περιοδείας ο Παύλος και οι συνεργάτες του Σίλας και Τιμόθεος, στους οποίους προστέθηκε και ο Λουκάς, επισκέπτονται για πρώτη φορά τους Φιλίππους, «πόλιν κολωνίαν», πρώτη δηλαδή από τις Ρωμαϊκές αποικίες στη Μακεδονία. Από το 16ο κεφάλαιο των Πράξεων των Αποστόλων πληροφορούμεθα όσα προηγήθηκαν της επισκέψεως και όσα συνέβησαν μετά την άφιξη του Παύλου στην πόλη. Με λεπτομέρειες μαθαίνουμε για το αποκαλυπτικό όραμα της Τρωάδας, που σήμανε την απαρχή της διδαχής του Ευαγγελίου στη Μακεδονία και την υπόλοιπη Ευρώπη και το θαλάσσιο ταξίδι από την Τρωάδα μέσω της Σαμοθράκης και της Νεαπολέως (σημερινή Καβάλα), που τελικά δια της Εγνατίας οδού έφερε τους Αποστόλους στους Φιλίππους.
«Ο Απόστολος Παύλος “διαβάς εις Μακεδονίαν” και την λοιπήν Ελλάδα εκήρυξεν εις Φιλίππους, Βέροιαν, Θεσσαλονίκην, Αθήνας και αλλαχού και έσπειρε τον μικρόν σπόρον της εις Χριστόν πίστεως, ο οποίος ηνδρώθη εις δένδρον μέγα και επέφερε τον εκχριστιανισμόν του Ελληνισμού, ο οποίος εν συνεχεία επέφερε τον εκχριστιανισμόν των Σλάβων και άλαλων λαών, με αποτέλεσμα μονιμώτερον και ουσιαστικώτερον από όσα επέφερον εις την ανθρωπότητα τοπικοί και παγκόσμιοι ηγήτορες δια των υλικών μέσων, τα οποία επεστράτευσαν και εχρησιμοποίησαν» αναφέρει ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίος.207
Σε κείμενο που επιγράφεται «Διδασκαλία των Αποστόλων» (Doctrina Apostolorum) το οποίο γράφτηκε στο τέλος του Β’ ή στις αρχές του Γ’ αιώνα και σώθηκε σε συριακή μετάφραση τονίζεται: «Το Βυζάντιο και η όλη χώρα της Θράκης και η περιοχή της μέχρι τον μεγάλο ποταμό (Δούναβη), η κοίτη του οποίου διαχωρίζει τους βαρβάρους, έλαβαν την αποστολική χείρα της Ιερωσύνης από τον Απόστολο Λουκά, ο οποίος οικοδόμησε την εκεί Εκκλησία και ήταν ιερεύς και λειτουργούσε εκεί με το αξίωμα του διοικητή και του οδηγού. Η Έφεσος και η Θεσσαλονίκη και η όλη Ασία και η χώρα των Κορινθίων και της όλης Αχαΐας και των περιχώρων έλαβαν την αποστολική χείρα της Ιεροσύνης από τον Ιωάννη τον ευαγγελιστή …Η Νίκαια και η Νικομήδεια και η όλη χώρα της Βιθυνίας και της Γοτθίας και οι γύρω περιοχές έλαβαν την αποστολική χείρα της Ιεροσύνης από τον Ανδρέα, τον αδελφό του Σίμωνα Κηφά….»208 Ο καθηγητής Φειδάς επισημαίνει ότι η Λουκάνεια αποστολικότητα της εκκλησίας του Βυζαντίου περιγράφεται στο κείμενο αυτό μέσα στα πλαίσια της ευρύτερης δράσεως των αποστόλων Ανδρέα και Ιωάννη.209
204 Περισσότερα βλ. Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως κ.κ. Ανθίμου, «Η Θράκη κατά τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς Χρόνους,» στο Θράκη Ελλάδα μου Ελλάδα Πατρίδα μου: Η Πορεία της Θράκης Μέσα στην Ιστορία από τους Προϊστορικούς Χρόνους Μέχρι Σήμερα, Αλεξανδρούπολη, 1994.
205 Παράδειγμα το μαρτύριο της Αγίας Γλυκερίας. Τον πρώτο χρόνο της βασιλείας του Αντωνίνου ( 161-180 μ.Χ) ηγεμόνας στη θρακική επαρχία, που λεγόταν Ευρώπη και είχε πρωτεύουσα την Ηράκλεια της Ανατολικής Θράκης, ήταν ο Σαββίνος. Ο αυτοκράτορας, φανατικός ειδωλολάτρης, εξέδωσε μια εντολή: σε κάθε πόλη και χωριό να γίνουν θυσίες στους θεούς και όποιος θα αρνιόταν να θυσιάσει, να θανατώνεται με βασανιστήρια. Ο Σαβίνος διέταξε η πρώτη θυσία στο Δία να γίνει στη Μαξιμιανούπολη (Μοσυνόπολη) πράγμα που έγινε αναντίρρητα. Την επομένη ο Σαβίνος ήρθε στην Τραϊανούπολη και ανακοίνωσε την εντολή. Όλοι συμμορφώθηκαν εκτός από μια νέα, τη Γλυκερία, κόρη του Μακαρίου που διετέλεσε τρεις φορές ύπατος στη Ρώμη. Η Γλυκερία αρνήθηκε να θυσιάσει στο Δία και προσευχήθηκε στο Θεό. Αμέσως μετά έγινε βροντή μεγάλη και έπεσε το άγαλμα του Δία και έγινε θρύψαλα. Ο Σαβίνος διέταξε το λιθοβολισμό της. Όμως οι πέτρες δε τη χτύπαγαν. Τότε τη φυλάκισαν, την κρέμασαν, της έγδαραν το κεφάλι, της συνέτριψαν το πρόσωπο και της στέρησαν την τροφή. Τη μετέφεραν στην Ηράκλεια, την έριξαν σε καμίνι, αλλά τίποτε δεν την πτόησε. Ο δεσμοφύλακάς της Λαοδίκιος έγινε χριστιανός και αποκεφαλίστηκε ενώ η Αγία ρίχτηκε στα λιοντάρια. Μόλις εκοιμήθη η Αγία, ο επίσκοπος Ηράκλειας Δομίτιος μάζεψε το σώμα της. Αργότερα χτίστηκε εκκλησία στο όνομά της, την οποία ανοικοδόμησε αργότερα ο αυτοκράτορας Μαυρίκιος το 551, επειδή είχε πυρποληθεί. Η μνήμη της γιορτάζεται στις 13 Μαΐου κάθε χρόνο. Βλ. σχ. Κυρκούδης, Ιστορία της Τραϊανούπολης, στο www.alex.eled.duth.gr/Kirkoudis
206 Φειδάς, Εκκλησιαστική Ιστορία, τ. Α’, σ.45
207 Εισήγησις της Α.Θ.Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατά τη διάρκεια του έκτου παγκοσμίου συνεδρίου Θρακών: «Η Θράκη δύναμη της ελληνικής περιφέρειας των Βαλκανίων και της Ευρώπης» , στο alex.eled.duth.gr/SYLLOGOI/6othrakiko
208 W.Cureton, Ancient Syriac Documents, London 1864
209 Φειδάς, Εκκλησιαστική Ιστορία, τ. Α’, σ.841
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ:
ΘΡΑΚΗ
ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2005
Για παραγγελίες στα τηλέφωνα:
2310.525220 – 6977510787