π. Στέφανος Στεφόπουλος
Το πλέον θεμελιώδες δόγμα της Εκκλησίας μας είναι το ότι ο Θεός είναι Μονάδα αλλά και Τριάδα. Ο Θεός είναι λοιπόν ένας (Είς) κατά την φύση του, αλλά Τριαδικός κατά τα πρόσωπα ή όπως λέγονται τις υποστάσεις. Είναι φυσικά δύσκολο ή καλύτερα ακατόρθωτο να αποδείξει κανείς με λογικά επιχειρήματα πώς γίνεται ο ένας Θεός να έχει 3 πρόσωπα και πως αυτά τα πρόσωπα αποτελούν τη μία θεότητα (διαφορετικά θα είχαμε πολυθεΐα). Για το λόγο αυτό μας προειδοποιούν οι Πατέρες της Εκκλησίας να μη «πολυπραγμονούμε», αλλά να ακολουθούμε αυτούς, οι οποίοι τα διδάχθηκαν αυτά από το Άγιο Πνεύμα.
Στο Θεό υπάρχουν τρία πρόσωπα με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του το καθένα. Ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Ο Πατέρας είναι άναρχος ή αγέννητος, γεννά τον Υιό και εκπορεύει (αποτελεί μοναδική πηγή θα λέγαμε) το Άγιο Πνεύμα.
Ο Υιός (Ιησούς Χριστός) είναι γεννητός από τον Πατέρα. Το δε Άγιο Πνεύμα είναι εκπορευτόν (αποστέλλεται, εκπορεύεται) μόνο από τον Πατέρα.
Έτσι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό κάθε προσώπου (λέμε προσωπικό ή υποστατικό ιδίωμα) είναι : Πατέρας = αγέννητος (αγεννησία), Υιός = γεννητός (γεννητόν), Άγιο Πνεύμα = εκπορεύεται (εκπορευτόν).
Το πλέον δυσνόητο ή μάλλον ακατάληπτο είναι το να κατανοήσει κανείς το πώς υπάρχουν τα τρία πρόσωπα μεταξύ τους. Είναι όμως κεφαλαιώδους σημασίας να δεχθεί ο πιστός την αλήθεια που διατυπώνεται ως εξής : Ο Πατέρας ενυπάρχει στον Υιό και το Άγιο Πνεύμα – Ο Υιός ενυπάρχει στον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα – Το Άγιο Πνεύμα ενυπάρχει στον Πατέρα και τον Υιό.
Η περί του Ενός και Τριαδικού Θεού διδασκαλία απαντά στο ερώτημα «Υπάρχει Θεός;» το οποίο ανέκαθεν απασχολούσε τον άνθρωπο καθώς επίσης και το πώς είναι ή πως υπάρχει ο Θεός. Υπάρχουν όμως πολύ περισσότερα που αφορούν στα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και θα τα δούμε σε συνοπτική μορφή. Κατ’ αρχάς πρέπει να γίνει αναφορά στα θεία ιδιώματα του Πατέρα. Τα βασικώτερα ιδιώματα είναι : αιωνιότητα, αναλλοίωτο πανταχού παρουσία, παντοδυναμία, παγγνωσία, πρόγνωση, πανσοφία, αγιότητα, δικαιοσύνη, αγάπη. Όσον αφορά την αιωνιότητα, ο Θεός είναι αιώνιος, δηλαδή δεν έχει ούτε αρχή, ούτε τέλος. Δεν υπάρχει για το Θεό χθες, σήμερα και αύριο, παρόν και μέλλον.
Ο Θεός είναι αναλλοίωτος. Δεν μεταβάλλεται, αλλά παραμένει ο αυτός εις τους αιώνας. Στον 101ο ψαλμό διαβάζουμε : «Συ Κύριε την γην εθεμελίωσας…αυτοί μεν απολούνται, συ δε διαμένεις…συ δε ο αυτός εί και τα έτη σου ουκ εκλείψουσι».
Ο Θεός είναι πανταχού παρών. Δεν περιορίζεται σε χώρο ο «αχώρητος». Είναι ακόμη παντοδύναμος καθώς διδάσκει και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός «πάντα μεν όσα θέλει δύναται, ουχ όσα δύναται δε, θέλει. Δύναται γαρ απολέσαι τον κόσμον, ου θέλει δε.» Στον Ματθαίο (19, 26) διβάζουμε πως «παρά τω Θεώ πάντα δυνατά εστι», ενώ είναι κατανοητό ότι η παντοδυναμία του Θεού εκδηλώνεται κυρίως στη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου.
Η παγγνωσία διακρίνει τον Θεό. Γνωρίζει τα πάντα. Και τα μέλλοντα να συμβούν. Στον 138ο ψαλμό γράφεται «Κύριε…Συ έγνως πάντα, τα έσχατα και τα αρχαία…». Ακόμη Τον διακρίνει η πρόγνωση. Θα συνεχίσουμε όμως αργότερα αφού εδώ υπάρχουν ενστάσεις από πολλούς σχετικά με το πώς συνδυάζεται η πρόγνωση του Θεού με την ελευθερία του ανθρώπου.
(Χρησιμοποιήθηκε το βιβλίο του Καθ. Ν. Ξεξάκη «Δογματική Α’» 1996).
ΕΣΜΑΓ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ 2005 – 2006