π. Στέφανος Στεφόπουλος
“ΑΝΟΙΓΕΙ” ΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟ
Μας αξίωσε ο Θεός και αυτή τη χρονιά να μπούμε στην περίοδο του Τριωδίου. Το Τριώδιο, εκτός από εκκλησιαστικό βιβλίο που περιέχει τους ύμνους της περιόδου αυτής, είναι το χρονικό διάστημα από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου (εφέτος 24 Φεβρουαρίου) και λήγει τη νύχτα του επομένου Σαββάτου. Αυτές οι 22 μέρες αποτελούν το προοίμιο, την εισαγωγή στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ενώ μεσολαβούν 4 Κυριακές . Εκτός από τις 2 που ήδη αναφέρθηκαν νωρίτερα, είναι η Κυριακή του Ασώτου και η Κυριακή της Απόκρεω.
Η πρώτη εβδομάδα, του Τελώνου και Φαρισαίου, ονομάζεται “προφωνήσιμος” γιατί αποτελεί το προοίμιο, την εισαγωγή στη Μ. Τεσσαρακοστή (παράγεται από το ρήμα “προφωνώ” που σημαίνει διακηρύσσω δημόσια, προαναγγέλω). Ονομάζεται όμως και “απολυτή” γιατί η Εκκλησία μας έχει ορίσει να μην φυλάγεται η νηστεία την Τετάρτη και την Παρασκευή της εβδομάδας αυτής. Διαβάζεται το σχετικό ευαγγέλιο (κατά Λουκά, ιη’ 10-14) με το Φαρισαίο και τον Τελώνη.
Η δεύτερη εβδομάδα αρχίζει από την Κυριακή του Ασώτου και τελειώνει το επόμενο Σάββατο το βράδυ. Στις εκκλησίες, διαβάζεται η ευαγγελική περικοπή με την παραβολή του Ασώτου(Λουκά, ιε’ 12-32), η οποία μας διδάσκει την εγκράτεια και τις αρετές της συντριβής της καρδιάς και της μετανοίας. Αυτήν την εβδομάδα τη νηστεύουμε ως συνήθως. Η επόμενη Κυριακή, της Απόκρεω, ονομάζεται έτσι λόγω της αποχής από το κρέας. Αυτός που θα νηστεύσει αποχαιρετά, τρόπον τινά, το κρέας, καταλύοντάς το την ημέρα αυτή για τελευταία φορά. Έτσι, το ρήμα ” αποκρεύω” σημαίνει κάνω αποχή από το κρέας, ενώ στην αντίθετη περίπτωση που καταλύω το κρέας το Πάσχα, λέμε : “πασχάζω”.
Η 3η εβδομάδα αρχίζει με την Κυριακή της Απόκρεω και λήγει το επόμενο Σάββατο. Διαβάζεται η ευαγγελική περικοπή (κατά Ματθαίον κε’ 31-46) που περιέχει την εικόνα της μελλούσης Κρίσεως. Για το λόγο αυτό, προ της Κυριακής αυτής γίνεται το λεγόμενο “ψυχοσάββατο” για όλους τους κεκοιμημένους (όχι νεκρούς) ορθοδόξους χριστιανούς. Η εβδομάδα αυτή ονομάζεται “τυροφάγος” ή “τυρινή” γιατί κατά τη διάρκειά της τρώμε μόνο τυρί , γάλα, αυγά και τα παράγωγά τους – κι αυτό όλες τις ημέρες της εβδομάδος. Έτσι, βαθμιαία μπαίνουμε στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Πολύ σημαντική είναι η περικοπή της Κυριακής της Τυροφάγου. Είναι σχετική με την παρακοή των πρωτοπλάστων και της εξώσεώς τους από τον Παράδεισο , αλλά και με την αθέτηση και παρακοή της νηστείας. Αν προσέξουμε την περικοπή της ημέρας, θα διαπιστώσουμε ότι εκτός από το ότι μας παρέχονται κίνητρα για την ευλογημένη αρετή της νηστείας, τονίζονται και οι προϋποθέσεις της νηστείας . Μια από αυτές είναι το να μην υπερηφανευόμαστε για τη νηστεία μας. Όποιος δεν νηστεύει δεν πρέπει να κατακρίνει εκείνον που νηστεύει και το ανάποδο. Διότι αρμόδιος να κρίνει είναι μόνο ο Θεός.
Ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό των ημερών αυτών είναι οι υπέροχοι ύμνοι με το βαθύ πνευματικό περιεχόμενό τους. Ας δούμε ένα παράδειγμα: ” Μη προσευχόμεθα φαρισαϊκώς αδελφοί, ο γαρ υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται. Ταπεινωθώμεν εναντίον του Θεού τελωνικώς δια νηστείας κράζοντες: ιλάσθητι ημίν ο Θεός, τοις αμαρτωλοίς”. Δηλαδή : ” Ας μην προσευχόμαστε φαρισαϊκά, υποκριτικά αδελφοί, γιατί αυτόν που υψώνει τον εαυτό του (ως εγωιστής) θα τον ταπεινώσει ο Θεός. Αλλά ας ταπεινωθούμε μπροστά στο Θεό, όπως ο ταπεινός τελώνης και νηστεύοντες ας φωνάξουμε στον Κύριο : Κύριε ελέησέ μας τους αμαρτωλούς”!
Δυστυχώς, η περίοδος αυτή έχει παρεξηγηθεί και έχει χάσει εντελώς τον πνευματικό της χαρακτήρα από τον πολύ κόσμο. Ακούμε στα κανάλια τους δημοσιογράφους να διατυπώνουν ακραίες απόψεις περί οινοποσίας, “μασκαρέματος”, διασκεδάσεων, ξεφαντώματος κ.α., ξεχνώντας ότι οι ημέρες είναι κατ’εξοχήν πνευματικού περιεχομένου. Δεν έχει θέση, σε καμία περίπτωση , ανάμεσα σε χριστιανούς η προτροπή κάποιας δημοσιογράφου : “Απόκριες είναι και όλα επιτρέπονται”!!! Λάθος. Δεν επιτρέπονται όλα. Εκτός αν η δημοσιογράφος συμπεριλαμβάνει και τις εκκλησιαστικές υποχρεώσεις των χριστιανών. Εκείνο που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι το ότι πολλά από αυτά που γίνονται τις ημέρες αυτές ανάγονται στα αρχαία ειδωλολατρικά μυστήρια και οι χριστιανοί πρέπει να τα αποφεύγουν περιοριζόμενοι στα ανώτερα, τα πνευματικά και ψυχοσωτήρια. Αλλά για το θέμα αυτό θα έχουμε την ευκαιρία να αναλύσουμε προσεχώς. Προς το παρόν, ας ευχηθούμε ο Πανάγαθος Θεός να μας φωτίζει και να μας καθοδηγεί “εις παν έργον αγαθόν” και ευάρεστο σ’ Αυτόν!
* Κείμενο δημοσιευμένο στην εφημερίδα των Βορείων Προαστίων «Αμαρυσία»
ΤΟ ΣΤΑΔΙΟΝ ΤΩΝ ΑΡΕΤΩΝ ΗΝΕΩΚΤΑΙ (Πνευματικά μηνύματα του Τριωδίου)