ΟΣΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ
Γι’ αυτούς που δελεάζουν τις ψυχές προς την ασέλγεια, λέγοντας ότι δεν είναι τίποτε το πράγμα.
Ο Θεός είπε στον προφήτη Ιεζεκιήλ· «Και εσένα, γιέ ανθρώπου, σε έχω εγκαταστήσει φρουρό στους Ισραηλίτες, και αν ακούσεις λόγο από το στόμα μου, θα τους απειλήσεις από μέρους μου. Όταν εγώ είπα στον ασεβή, “Θα θανατωθείς”, εσύ δε διαμαρτυρήθηκες, ούτε μίλησες αυστηρά στον ασεβή για να τον παρακινήσεις να απομακρυνθεί από τις ασέβειές του και να ζήσει· ο ασεβής εκείνος θα πεθάνει εξαιτίας της ασέβειάς του, αλλά την ευθύνη για το θάνατό του θα ζητήσω από σένα. Εσύ όμως αν μιλήσεις αυστηρά στον ασεβή, αλλά εκείνος δεν επιστρέφει από τις ασέβειές του, ο ασεβής εκείνος θα πεθάνει μέσα στην ασέβειά του, εσύ όμως θα γλυτώσεις την ψυχή σου»(Ιεζ.3,17).
Αυτά μάλιστα ακούγοντάς τα, αγαπητοί, ας επιδιώξουμε με φόβο και τρόμο τη σωτηρία μας, χωρίς να αδιαφορούμε να συμβουλεύουμε ο ένας τον άλλο, χωρίς να συζητούμε μεταξύ μας αυτά που λέγονται για χάρη της ηδονής, αλλά αυτό που είναι κατάλληλο για τη σωτηρία του καθενός μας· διότι μ’ αυτά ευαρεστείται ο Κύριος.
Ο Εχθρός δηλαδή δεν ησυχάζει απλώνοντας τις παγίδες του. Είναι λοιπόν ανάγκη να μην αμελούμε και εμείς για την αγάπη που πρέπει να δείχνουμε μεταξύ μας. Διότι είναι δυνατός ο Θεός να συντρίψει τις παγίδες του Εχθρού και να μας γλυτώσει από την κακία του. Όμως η καρδιά μου πονά και τα σπλάχνα μου ταράχθηκαν, γι’ αυτά που έχουν ακούσει τ’ αυτιά μου. Γι’ αυτό το λόγο αρχίζω πάλι να απευθύνω σ’ εσένα αδελφική συμβουλή. Ας μη σε εξαπατούν άνθρωποι φιλήδονοι και απελπισμένοι για την ψυχή τους, ώστε να κάνεις πράξεις ασέβειας· διότι αυτοί είναι απόγονοι των Σοδόμων. Όποιων δηλαδή τα έργα μιμείται κανείς, αυτών αναγκαστικά θα ονομασθεί γιός.
Απόφευγε λοιπόν την εργασία τους και τη μίμηση, για να ξεφύγεις μαζί με την καταδίκη και την ονομασία. Διότι οι επικίνδυνοι αυτοί κόλακες είναι φοβεροί ως προς την προαίρεση και σκληροί στη συμπεριφορά. Άλλοι επιδιώκουν να σε εξαπατήσουν ολοφάνερα, και άλλοι παριστάνουν τον ευλαβή και προσποιούνται τον ταπεινό, σύμφωνα μ’ αυτό που έχει γραφεί· «Έχουν την εξωτερική εμφάνιση της ευσέβειας, αλλά με τη ζωή τους αρνούνται τη δύναμή της»(Β’Τιμ.3,5). Γι’ αυτό και για να μην ελεγχθούν από την τεκνογονία, απολαμβάνουν με δολιότητα τις ηδονές· διότι έχει αφαιρεθεί απ’ αυτούς ο φόβος του Θεού και η αληθινή γνώση, και όχι μόνο κάνουν αυτά, αλλά και επιδοκιμάζουν εκείνους που τα κάνουν.
Και αυτή τη μεγάλη και βαρειά ασέβεια την υποτιμούν πάρα πολύ, για να πιάσουν στα δίχτυα τους κάθε άνθρωπο, ώστε να προχωρήσει στην παράβαση των εντολών του Θεού. Διότι, όπως εκείνοι που θέλουν να σκοτώσουν ένα λιοντάρι, αφού κάνουν κοφτερό το δόρυ, βάφουν μαύρο το σίδερο, για να εξαλείψουν τη λάμψη του, και έτσι επιφέρουν στο λιοντάρι αποφασιστικό χτύπημα, έτσι και αυτοί με την υποτίμηση της ασέβειας και την ασεβή κολακεία προσκαλούν αυτούς που θα υπακούσουν, για να τους οδηγήσουν στον όλεθρο της ψυχής τους. Και όπως από κάποια φωλιά βγαίνει ένα πλήθος από φαρμακερά θηρία, έτσι και από την καρδιά τέτοιων ανθρώπων βγαίνει ένα πλήθος από πονηρούς λογισμούς· διότι η διεστραμμένη καρδιά, λέει η Γραφή, σχεδιάζει κάθε στιγμή το κακό.
Είναι ανάγκη λοιπόν να παραθέσω λίγα από τις θείες Γραφές, για τον έλεγχο και την ανατροπή των πονηρών ανθρώπων και για τη διόρθωση και ασφάλεια αυτών που θέλουν να μετανοήσουν. Διότι λέει ο Παροιμιαστής· «Γιέ μου, φύλαγε τους νόμους του πατέρα σου, και μην περιφρονήσεις τις εντολές της μητέρας σου· δέσε τους για πάντα στην ψυχή σου και τύλιξέ τους σαν περιδέραιο στο λαιμό σου. Όταν βαδίζεις, να φέρνεις μαζί σου την εντολή τους και να την έχεις σύντροφό σου ώστε και όταν κοιμάσαι, να σε φυλάγουν οι εντολές τους, για να συνομιλούν μαζί σου, όταν σηκώνεσαι από τον ύπνο. Διότι η εντολή του Νόμου είναι λυχνάρι και φως, και ο έλεγχος και η παιδαγωγία είναι δρόμος ζωής, για να σε φυλάγει από παντρεμένη γυναίκα και από συκοφαντία εχθρικής γλώσσας.
ΠΟΡΝΕΙΑ – ΜΟΙΧΕΙΑ
Ας μη σε νικήσει η επιθυμία της γυναικείας ομορφιάς, ούτε να πιασθείς στα δίχτυα της με τα μάτια σου, ούτε να γοητευθείς από τα βλέφαρά της· διότι η τιμή μιας πόρνης αξίζει όσο ένα ψωμί, και η παντρεμένη αισχρή γυναίκα προσπαθεί να πιάσει στα δίχτυα της τίμιες ψυχές. Είναι δυνατό να σφίξει κανείς τη φωτιά στην αγκαλιά του, και να μην κάψει τα ενδύματά του; Ή να περπατήσει κανείς επάνω στα κάρβουνα, και να μην κάψει τα πόδια του;
Έτσι και εκείνος που ήρθε σε σχέση με παντρεμένη γυναίκα, δε θα μείνει ατιμώρητος, ούτε καθένας που την αγγίζει. Δεν είναι παράδοξο, αν συλληφθεί κάποιος να κλέβει· διότι κλέβει για να γεμίσει την κοιλιά του που πεινά. ·Αν όμως συλληφθεί, θα πληρώσει επταπλάσια, και στην ανάγκη θα δώσει όλη την περιουσία του, για να γλυτώσει τον εαυτό του. Ο μοιχός απεναντίας εξαιτίας της αφροσύνης του ετοιμάζει απώλεια για την ψυχή του· διότι θα υποφέρει πόνους και εξευτελισμούς, και η ντροπή του δε θα εξαλειφθεί ποτέ. Διότι δε θα τον λυπηθεί τη μέρα της δίκης ο γεμάτος ζήλια θυμός του άνδρα της. Δε θα δεχθεί να ανταλλάξει με κανένα λύτρο την έχθρα του, ούτε θα την διαλύσει, και αν του προσφερθούν πολλά δώρα. Γιέ μου, φύλαγε τα λόγια μου, και κρύψε τις εντολές μου μέσα σου. Γιέ μου, να σέβεσαι τον Κύριο, και θα αποκτήσεις δύναμη· εκτός από αυτόν, μη φοβάσαι κανέναν άλλο. Φύλαξε τις εντολές μου, και θα ζήσεις με ασφάλεια· τα λόγια μου μάλιστα πρόσεξέ τα σαν τις κόρες των ματιών σου. Και φόρεσε τα λόγια μου σαν δαχτυλίδια στα δάχτυλά σου, και γράψε τα διάπλατα στην καρδιά σου. Ονόμασε τη σοφία αδελφή σου, και τη φρόνηση κάνε την σύντροφό σου, για να σε φυλάξει από ξένη και πονηρή γυναίκα, όταν αυτή σου επιτίθεται με γλυκόλογα. Διότι αυτή σκύβει από το παράθυρο του σπιτιού της στις πλατείες, και όποιον δει από τους ασύνετους νέους να είναι άμυαλος, και να περνά από τη γωνία του δρόμου του σπιτιού της, και να μονολογεί μέσα στο σκοτάδι, την ώρα που επικρατεί η νυκτερινή ησυχία και πέφτει η ομίχλη· τότε η γυναίκα αυτή πηγαίνει να τον συναντήσει, έχοντας πορνική εμφάνιση, που ξεσηκώνει τις καρδιές των νέων.
Είναι μάλιστα κυριευμένη από έξαψη και είναι ακόλαστη, και τα πόδια της δεν ησυχάζουν στο σπίτι της, διότι άλλοτε ονειροπολεί με το νου της έξω από το σπίτι, και άλλοτε παραμονεύει στις πλατείες σε κάθε γωνία. Έπειτα τον αγκαλιάζει και τον φιλά, και με αδιαντροπιά του λέει· “Πρόσφερα θυσία ευχαριστίας· σήμερα εκπλήρωσα το τάμα μου. Γι’ αυτό βγήκα από το σπίτι μου για να σε συναντήσω· επειδή πόθησα το πρόσωπό σου, ήρθα και σε βρήκα. Με δαντέλλες έχω στολίσει το κρεβάτι μου, και το έχω στρώσει με κροσσωτά χαλιά από την Αίγυπτο. Έχω ραντίσει το κρεβάτι μου με ευωδιαστό κρόκο, και το σπίτι μου με κανέλλα. Έλα λοιπόν να απολαύσουμε την αγάπη μας ως το πρωί, έλα λοιπόν να κυλισθούμε στον έρωτά μας. Ο άνδρας μου δε βρίσκεται στο σπίτι· έχει αναχωρήσει για μακρινό ταξίδι. Πήρε στο χέρι του βαλάντιο γεμάτο χρήματα, και θα επιστρέψει στο σπίτι του ύστερα από πολλές μέρες”.
Και έτσι κατόρθωσε να τον ξεγελάσει με τα πολλά της λόγια, και με τις παγίδες που προέρχονται από τα χείλη της τον οδήγησε στην καταστροφή. Και αυτός την ακολούθησε σαν χαζοπούλι, και οδηγείται σαν βόδι στη σφαγή, και σαν σκυλί στο δέσιμο, ή σαν ελάφι που πληγώθηκε με τόξο στα σπλάχνα· και τρέχει σαν πουλί στην παγίδα, χωρίς να ξέρει ότι τρέχει βάζοντας σε κίνδυνο την ψυχή του. Τώρα λοιπόν, γιέ μου, άκουσέ με και πρόσεχε τα λόγια του στόματός μου. Ας μην παρασυρθεί η καρδιά σου στους δρόμους της, και μην περιπλανηθείς στα μονοπάτια της· διότι πολλούς τους πλήγωσε και τους έριξε κάτω, και είναι αμέτρητοι εκείνοι τους οποίους έχει φονεύσει. Το σπίτι της είναι δρόμος του άδη, που οδηγεί στα καταγώγια του θανάτου».
ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ
Και αν είναι τόσο μεγάλη η αυστηρότητα για τις γυναίκες, είναι πολύ μεγαλύτερη και φοβερότερη η απόφαση της οργής γι’ αυτούς που διαπράττουν μεταξύ τους την αισχρή πράξη. Αλλά ίσως να έρθει κάποιος και να πει· «Και από που αποδεικνύονται αυτά;». Θα σου τα αποδείξω από τις θείες Γραφές. Έχει γραφεί στη Γένεση· «Ο Αβραάμ κατοίκησε στη χώρα της Χαναάν, ενώ Ο Λωτ κατοίκησε στη χώρα της γύρω περιοχής, και εγκαταστάθηκε στα Σόδομα. Οι άνθρωποι όμως στα Σόδομα ήταν πάρα πολύ πονηροί και αμαρτωλοί ενώπιον του Θεού».
Να καταλάβεις λοιπόν τη σημασία του λόγου, ότι αποκαλώντας τους «πονηρούς και αμαρτωλούς», δε σταμάτησε ως αυτό, αλλά πρόσθεσε λέγοντας, «πάρα πολύ». Και επίσης λέει· «Και στον Αβραάμ είπε Ο Κύριος· “Η κραυγή από τα Σόδομα και τα Γόμορρα έχει πληθυνθεί, και οι αμαρτίες τους είναι πάρα πολύ μεγάλες”»· δείχνοντας με τα λόγια αυτά την αγριότητα και τη σιχαμερότητα και την υπερβολή της παρανομίας εκείνων των ανθρώπων.
Σε ποιόν λοιπόν πρέπει να πείθεται κανείς; Στη θεία Γραφή ή σε ανθρώπους φιλήδονους και στερημένους από την αλήθεια; Διότι οι φιλήδονοι με αδιάντροπο πρόσωπο θα πουν ο ένας στον άλλο· «Ο Θεός δε θα τα κρίνει αυτά, διότι είναι σωματικά». Και τα προφασίζονται αυτά, για να αφαιρέσουν από την καρδιά του πλησίον τους το φόβο της δίκαιας κρίσης του Θεού, ώστε έτσι να διαπράττουν άφοβα και ανεμπόδιστα τις ορέξεις τους, και να μην υπάρχει εκείνος που θα τους ελέγχει.
Πόσους εξαπάτησαν τα λόγια αυτά; Πόσους διέφθειραν; Πόσους κατέστρεψαν; Και πως από τη μια αυτός που αμάρτησε προξενεί τον κίνδυνο στον εαυτό του, από την άλλη εκείνος που εξαπατά και άλλους, και τους αποσπά από την ευσέβεια, και τους οδηγεί στον γκρεμό, θα κριθεί χωρίς έλεος, σύμφωνα μ’ αυτό που έχει γραφεί; Αυτοί τους αληθινούς και αψευδείς λόγους του Κυρίου τολμούν να τους παρουσιάζουν σαν ψευδείς, κατηγορώντας τους εξαιτίας των επιθυμιών τους. Διότι αν αυτούς που έχουν συλληφθεί στη διάπραξη αυτής της αισχρότητας, και δε μετανόησαν, δε θα τους κρίνει ο Θεός, σύμφωνα με τη φλυαρία εκείνων, θα σταματήσει ύστερα απ’ αυτά όλη η δίκαια κρίση του Θεού.
Δεν είναι όμως έτσι, δεν είναι έτσι. Ποτέ κάτι τέτοιο! Διότι ο Κύριος είναι αξιόπιστος σε όλα τα λόγια του, και άμεμπτος σε όλα τα έργα του. Διότι αν για έναν ανώφελο λόγο πρόκειται να απολογηθούμε τη μέρα της κρίσης, πολύ περισσότερο θα υποστούμε την τιμωρία για τις βέβηλες πράξεις, αν δεν εξιλεώσουμε με τη μετάνοια τον δίκαιο και απλανή Κριτή.
Και πως δεν κοκκινίζουν από ντροπή, αν και ακούν το ρητό του Αποστόλου, που λέει· «Ο Θεός δε μας κάλεσε σε ακάθαρτη ζωή, αλλά σε αγιασμό»(Α’ Θες. 4,7); Δίκαια έχει ειπωθεί γι’ αυτούς· «Γι’ αυτό επέτρεψε ο Θεός να παραδοθούν με τις επιθυμίες τους στην ακάθαρτη ζωή, ώστε να ατιμάζουν μόνοι τους τα σώματά τους»(Ρωμ. 1,24).
Και επίσης λέει· «Γι’ αυτό επέτρεψε ο Θεός να παραδοθούν σε ατιμωτικά πάθη, ώστε οι γυναίκες τους αντικατέστησαν τη φυσική σχέση με την αφύσικη· το ίδιο και οι άνδρες, άφησαν τη φυσική σχέση με τη γυναίκα και άναψαν από σφοδρό πάθος ο ένας για τον άλλο, ασελγώντας χωρίς ντροπή άνδρες με άνδρες, και απολαμβάνοντας έτσι την ανταμοιβή, που τους άξιζε για την πλάνη τους, με το ίδιο τους το σώμα. Και επειδή δεν το θεώρησαν αξιόλογο να έχουν αληθινή γνώση για τον Θεό, επέτρεψε ο Θεός να παραδοθούν σε ασύνετο νου, ώστε να κάνουν εκείνα που δεν αρμόζουν· είναι γεμάτοι από κάθε αδικία, από πορνεία, από πονηριά, από κακία, από πλεονεξία· είναι γεμάτοι από φθόνο, από φιλονεικία, από απάτη, από κακοήθεια· είναι ψιθυριστές, συκοφάντες, άνθρωποι που μισούν τον Θεό, αυθάδεις, υπερήφανοι, αλαζόνες, άνθρωποι που σκέφτονται πως θα κάνουν κακό, ανυπάκουοι στους γονείς τους, άνθρωποι χωρίς σύνεση, που δεν κρατούν το λόγο τους, άνθρωποι άστοργοι, άσπλαχνοι, οι οποίοι αν και γνώρισαν το νόμο του Θεού, ότι δηλαδή εκείνοι που κάνουν τέτοια πράγματα είναι άξιοι θανάτου, όχι μόνο τα κάνουν αυτά, άλλα και επιδοκιμάζουν εκείνους που τα κάνουν» (Ρωμ. 1,26-32).
[…]
Αλλά ποια αντίρρηση θα μπορέσουν να φέρουν σ’ αυτά οι ματαιολόγοι και οι απατεώνες των νεαρών ψυχών; Τους ελέγχει μάλιστα και άλλος μαθητής, λέγοντας· «Ο Ιούδας, ο δούλος του Ιησού Χριστού και αδελφός του Ιακώβου, προς τους κλητούς τους αγαπημένους από τον Θεό Πατέρα και φυλαγμένους από τον Ιησού Χριστό· εύχομαι να αυξηθεί μεταξύ σας το έλεος και η ειρήνη μέσα στην αγάπη. Αγαπητοί, είχα μεγάλη επιθυμία να σας γράψω για τη σωτηρία που είναι για όλους μας, αλλά αισθάνθηκα την ανάγκη να σας γράψω, για να σας προτρέψω να αγωνίζεσθε για την πίστη που μια για πάντα παραδόθηκε στους άγιους. Διότι έχουν εισχωρήσει κρυφά μερικοί άνθρωποι, οι οποίοι είναι προφητευμένοι από παλιά γι’ αυτή την καταδίκη, ασεβείς άνθρωποι, που μετέστρεφαν τη χάρη του Κυρίου σε ασέλγεια, και αρνούνται τον μοναδικό Δεσπότη και Κύριό μας Ιησού Χριστό. Θέλω μάλιστα να σάς θυμίσω, αν και τα ξέρετε όλα μια για πάντα, ότι ο Κύριος, αν και έσωσε το λαό από τη χώρα της Αιγύπτου, στη συνέχεια εξολόθρευσε όσους δεν πίστευσαν, και τους αγγέλους που δε φύλαξαν το αξίωμά τους, αλλά εγκατέλειψαν τον τόπο της κατοικίας τους, τους έχει κρατήσει με αιώνια δεσμά στο σκοτάδι, για να κριθούν τη μεγάλη μέρα. Όπως τα Σόδομα και τα Γόμορρα και οι γύρω απ’ αυτά πόλεις, που παραδόθηκαν στην πορνεία με τρόπο παρόμοιο μ’ αυτά και ακολούθησαν τις αφύσικες επιθυμίες, αποτελούν παράδειγμα, επειδή τιμωρήθηκαν με το αιώνιο πυρ. Κατά τον ίδιο τρόπο όμως και αυτοί, βλέποντας όνειρα, από τη μια μολύνουν το σώμα τους, από την άλλη αρνούνται την εξουσία του Θεού, και βλασφημούν τις ένδοξες αγγελικές δυνάμεις.
Είναι γραμμένο επίσης και στο νόμο του Μωυσή· «Όποιος κοιμήθηκε με άνδρα, όπως με γυναίκα, και οι δύο διέπραξαν βδελυρή πράξη· πρέπει να τιμωρηθούν με θάνατο, διότι είναι ένοχοι»(Λευ. 20,13).
Δες, έχουν ελεγχθεί και έχουν διαψευσθεί τα φλύαρα λόγια τους. Ας μη σε εξαπατούν λοιπόν εκείνοι που ζουν με ασωτία, ούτε εκείνοι που δελεάζουν με υποκρισία ψυχές που δεν είναι στηριγμένες. Αλλά απεναντίας αυτούς να προσέχεις, και να μιμείσαι τη ζωή αυτών που με φόβο και με αγαθή συνείδηση λατρεύουν τον Κύριο. Εγώ άλλωστε δεν τα λέω αυτά σ’ εσένα, συστήνοντας τον εαυτό μου σαν δίκαιο και άψογο στις πράξεις μου· διότι είμαι καταδικασμένος για τις πράξεις μου και γεμάτος αναξιότητα. Αλλά, επειδή έφερα στη μνήμη μου αυτά που ειπώθηκαν από σένα και σε πόσο μεγάλους κινδύνους πέφτουν οι αρχάριοι, εξαιτίας κάποιας άσεμνης συναναστροφής και κάποιας απερίσκεπτης συγκατάθεσης, γι’ αυτό το λόγο αναγκάσθηκα να μεταχειρισθώ τα λόγια αυτά.
Πρέπει δηλαδή κάθε Χριστιανός, ή καλύτερα κάθε άνθρωπος, να τρέμει και να έχει αγωνία για τη σωτηρία του πλησίον του, διότι είμαστε μέλη ο ένας του άλλου. Κυρίως όμως πρέπει να φυλάξουμε ασκανδάλιστους αυτούς που κατέφυγαν στον Κύριο, φοβούμενοι την απειλή εκείνου που είπε· «Όποιος θα σκανδαλίσει έναν από αυτούς τους μικρούς, που πιστεύουν σ’ έμενα, του συμφέρει να κρεμασθεί από το λαιμό του μια μυλόπετρα, και να καταποντισθεί στα βάθη της θάλασσας»(Ματθ.18,6). Πρέπει λοιπόν να αγρυπνούμε, και να προσέχουμε, και να συμβουλεύουμε, και να παροτρύνουμε ο ένας τον άλλο, προτού μας κυριεύσουν τα κακά. Διότι όπως αυτοί που σπέρνουν με δάκρυα, θα θερίσουν με χαρά, έτσι και αυτοί που σπέρνουν στη σάρκα τους, θα θερίσουν από τη σάρκα τους τη φθορά, και δεν υπάρχει προσωποληψία στον Κύριο.
Ας προσέξουμε λοιπόν τους εαυτούς μας, προσφέροντας στον Κύριο μετάνοια με δάκρυα, για να γλυτώσουμε από εκείνο τον μελλοντικό φόβο. Διότι ακούμε τον Προφήτη να λέει· «Ποιος θα σάς αναγγείλει τον αιώνιο τόπο; Ποιος θα σάς αναγγείλει ότι η φωτιά καίγεται;»(Ησα.33,14). Και επίσης λέει· «Και θα βγουν, και θα δουν τα κόκκαλα των ανθρώπων που έχουν παραβεί το νόμο μου· διότι το σκουλήκι που θα τους κατατρώγει δε θα ψοφήσει, και η φωτιά που θα τους κατακαίει δε θα σβήσει, και θα είναι θέαμα για όλους τους ανθρώπους»(Ησα.66,24).
Να προσεύχεσαι όμως για μένα, παρακαλώ, για να γίνω άξιος και εγώ να κάνω καρπό ευπρόσδεκτο από τον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Αμήν.
ΟΣΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ ΕΡΓΑ – ΤΟΜΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ) – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Κείμενο – Μετάφραση – Σχόλια Κωνσταντίνου Γ. Φραντζoλά, Φιλολόγου
ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ