(+) ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΙΕΡΕΜΙΟΥ
Η ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΩΝ
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΓΡΗΓΟΡΙΟ ΠΑΛΑΜΑ
Και όμως η διδασκαλία αυτού του μεγάλου πατέρα και διδασκάλου, του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, που εκφράζει την ασκητική και μυστική Ορθοδοξία, στον ελλαδικό μας χώρο τέθηκε στο περιθώριο και θεωρήθηκε παράξενη και ακατανόητη· θεωρήθηκε μια καινοτομία με μασσαλιανικές επιδράσεις.
Γιατί; Γιατί έτσι πιστεύουν οι Δυτικοί! Οι Ευρωπαίοι φρόντισαν πολύ καλά να δυσφημήσουν και να συκοφαντήσουν τον άγιο Γρηγόριο. Θα μ’ έφερνε πολύ μακρυά ο λόγος, αν ανέφερα τις δολοπλοκίες των παπικών, για να δυσφημήσουν τον άγιό μας. Μας τα αποκαλύπτει ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Δοσίθεος, μια από τις μεγαλύτερες μορφές της Ορθοδοξίας τον 17ο αιώνα. Τόσο πολύ οι παπικοί αποστρέφονταν από παλαιά τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά, ώστε οι Λατίνοι κληρικοί στην Βενετία, που υπήρχε μεγάλη ελληνική κοινότητα, έκαναν το παν να καταργηθεί η μνήμη του αγίου. και ακόμη ζήτησαν από την ενετική λογοκρισία να απαγορεύσει να τυπώνεται η ακολουθία του αγίου στα εκκλησιαστικά βιβλία. Δείγμα του ότι ένας ορθόδοξος πρόδιδε την Ορθοδοξία και προσχωρούσε στον παπισμό εθεωρείτο παλαιά το να απέχει από την εορτή του άγιου Γρηγορίου του Παλαμά.
Ας αναφέρουμε ακόμα και τούτο: Από την Πατρολογία του Migne, από αυτό το πελώριο έργο, που χρησιμοποιούμε όλοι, και ορθόδοξοι και δυτικοί θεολόγοι, για την μελέτη των πατέρων της Εκκλησίας, απουσιάζουν τα κύρια έργα του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Γιατί; Γιατί ο Migne ήταν καθολικός! Δεν ήταν όμως δυνατόν να απουσιάζουν και τελείως συγγράμματα του Παλαμά από την συλλογή του, γιατί αυτό θα ήταν προς κατηγορία του έργου του, και γι’ αυτό περιέλαβε σ’ αυτό μερικές ομιλίες του αγίου. Και γι’ αυτές όμως τις ομιλίες του αγίου, που περιέλαβε στην συλλογή της Πατρολογίας του ο Migne, αναγκάστηκε να ζητήσει συγγνώμη! Όλα αυτά είναι δείγματα για το πόσο οι παπικοί αποστρέφονται τον άγιο μας, τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά.
Παραθεωρημένος και από Ανατολικούς ο άγιος
Οι θεολόγοι μας, λοιπόν, που σπούδασαν στην Δύση, έφεραν από εκεί αυτή την δυσφήμηση του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και γενικά όλη την δυτικίζουσα θεολογία και στον χώρο μας· έτσι εξηγείται αυτό που είπαμε ότι και στην Ελλάδα μας, πριν από χρόνια, η διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά δεν ήταν γενικά γνωστή και εθεωρείτο παράξενη και ακατανόητη.
Στο αντορθόδοξο κλίμα θεολογίας και ζωής που δημιουργήθηκε στην πατρίδα μας, η ασκητική και μυστική ορθοδοξία των πατέρων της Εκκλησίας μας μπήκε στο περιθώριο. προ παντός δε τέθηκε στο περιθώριο η διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, η οποία θεωρήθηκε ως παράξενη καινοτομία με μασσαλιανικές επιδράσεις.
Θα αναφέρουμε ένα μόνο εκπληκτικό δείγμα: Είναι γνωστό στους θεολογούντας το όνομα του καθηγητού Δημητρίου Μπαλάνου, του θεωρουμένου ως μεγάλου πατρολόγου. τα συγγράμματά του εξέθρεψαν γενεές Ελλήνων θεολόγων η Πατρολογία του φημιζόταν ως ένα από τα τέσσερα-πέντε θεολογικά βιβλία που πρέπει να διαβάσει κανείς, για να αποκτήσει θεολογική γνώση. Στην Πατρολογία του, λοιπόν, ο καθηγητής Μπαλάνος λέει ότι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς κατά την πορεία του από την Κωνσταντινούπολη στο άγιο Όρος έμεινε στο Παπίκιο όρος (βρίσκεται μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης) «ένθα αυστηρότατα ησκούντο Μασσαλιανοί μοναχοί, οίτνες προφανώς επέδρασαν επ’ αυτού»!… Την αποκάλυψη αυτή την κάνει ο λόγιος μοναχός π. Θεόκλητος Διονυσάτης και φωνάζει: Προσοχή από την «ζύμη» Μπαλάνου και των κατάπνευμα συγγενών του!
Και ο καθηγητής π. Θεόδωρος Ζήσης, που έγραψε σπουδαίο συνοπτικό βιβλίο για την διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, λέγει και αυτός τα εξής για τον καθηγητή Μπαλάνο:
«Αναφερόμενος (ο Μπαλάνος) στην “ησυχαστική έριδα”, όπως αποκαλούν πολλοί μέχρι σήμερα τους θεολογικούς αγώνας του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, εκφράζει την λύπη του ο ορθολογιστής καθηγητής, διότι “τόση εχύθη μελάνη και τόσον απησχόλησε σπουδαίους κατά τα άλλα άνδρας της εποχής ζήτημα τόσον προσκρούον εις την ημετέραν λογικήν”, ωσάν να είναι υπόθεσις λογικής κατανοήσεις και αποδοχής η διδασκαλία της Εκκλησίας».
Δεν είναι, λοιπόν, καθόλου περίεργο το γιατί παραθεωρήθηκε στην πατρίδα μας η διδασκαλία του μεγάλου πατέρα, του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, αν ακούμε ένα Μπαλάνο να εκφράζεται έτσι για τον άγιό μας. Και εκφράζεται έτσι γιατί ήταν και αυτός επηρεασμένος από την Δύση.
Δυτική επήρεια πάλι είναι το να χαρακτηρίζουμε την διδασκαλία του αγίου ως «παλαμισμό», «παλαμική θεολογία» κ.α. Οι Δυτικοί θεώρησαν την διδασκαλία του αγίου ως καθαρή προσωπική του αντίληψη· ότι δηλ. δεν εκφράζει την διδασκαλία συνόλου της Εκκλησίας, αλλά ατομικές του μόνον απόψεις, ένα προσωπικό θεολογικό του σύστημα, όπως λέγει ο καθολικός Beck· ως «παλαμισμός», λοιπόν, χαρακτηρίστηκε η διδασκαλία του. Έτσι, κατά επίδραση από τους Δυτικούς, και οι δικοί μας ακόμη θεολόγοι κάνουν λόγο για «παλαμισμό», γράφουν για «παλαμική θεολογία» και άλλα παρόμοια. Των αιρετικών όμως μόνο οι διδασκαλίες φέρονται με το όνομά τους, όπως, για παράδειγμα, λέμε Αρειανισμός, Ευτυχιανισμός, Νεστοριανισμός η Ωριγενισμός. Η ορθόδοξη διδασκαλία είναι μία και η αυτή, γιατί είναι όλης της Εκκλησίας διδασκαλία. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς δεν διατύπωσε δική του διδασκαλία αλλά την διδασκαλία των προηγουμένων αγίων πατέρων, την διδασκαλία της Εκκλησίας.
O ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ
Ο ΠΑΛΑΜΑΣ KAI Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ TOY
ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ – ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗ 2007