π. Στέφανος Στεφόπουλος
Ι)
Η Αστρολογία είναι πανάρχαιο φαινόμενο με αφετηρία στους λαούς του Ευφράτη, τους Χαλδαίους και τους Βαβυλώνιους. Αργότερα εξαπλώθηκε στη Ρώμη και στην Ελλάδα όπου κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. οι θεοί και οι ήρωες του Ολύμπου έγιναν αστρολογικά σύμβολα.
Το 2ο αιώνα μ.Χ. ο Αλεξανδρινός μαθηματικός και αστρονόμος Κλαύδιος ο Πτολεμαίος συνόψισε τις αστρονομικές και αστρολογικές γνώσεις της εποχής του σε ένα ενιαίο κοσμοείδωλο στο κέντρο του οποίου τοποθετούσε τη γη και γύρω της 7 πλανήτες μεταξύ των οποίων η σελήνη και ο ήλιος. Αυτό ίσχυε μέχρι τον Κοπέρνικο, ο οποίος εισήγαγε το ηλιοκεντρικό σύστημα το οποίο έγινε και η βάση της επιστήμης της αστρονομίας. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό ο ήλιος βρίσκεται στο κέντρο και οι πλανήτες μαζί με τη γη κινούνται γύρω από αυτόν. Αργότερα, ο Κέπλερ συμπλήρωσε τη διδαχή του Κοπέρνικου με τους νόμους του περί της κινήσεως των πλανητών. Εδώ ακριβώς θεμελιώνεται ο διαχωρισμός ανάμεσα στην αστρονομία και την αστρολογία. Η αστρονομία αναπτύχθηκε ως επιστήμη, ενώ η αστρολογία μεταβλήθηκε σε κερδοσκοπική επιχείρηση που κινείται στα όρια του μυστικισμού, της εμπειρικής γνώσης και της δεισιδαιμονίας, καθηλωμένη στο παλαιό γεωκεντρικό σύστημα εκφράζοντας πεποιθήσεις θρησκευτικές, παλαιών εποχών.
Όλα τα εικονογραφημένα περιοδικά και οι πιο πολλές εφημερίδες δημοσιεύουν ωροσκόπια σε καθημερινή βάση, αλλά και για όλο το έτος-κυρίως σε ένθετα. Στη χώρα μας υπάρχουν ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί που καλλιεργούν συστηματικά το αστρολογικό-αποκρυφιστικό φρόνημα. Ακόμα και σοβαροί σταθμοί δεν παραλείπουν από τα προγράμματά τους καθημερινές εκπομπές αστρολόγων. Τελευταίως, συναντάμε και παιγνίδια, διακοσμητικά και σχολικά είδη διακοσμημένα με αστρολογικά σύμβολα. Το γιατί υπάρχει τέτοια έξαρση στις μέρες μας θα το δούμε λίγο παρακάτω. Πρωτεύει όμως η ανάγκη να εξετάσουμε με προσοχή τις αίολες μεθόδους των αστρολόγων, όπως και το αν τελικά είναι επιστήμη η αστρολογία ή όχι.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η αστρολογία χρησιμοποιεί ως βασικό εργαλείο της, το ωροσκόπιο. Αυτό περιέχει συγκεκριμένες ώρες που διέπονται από σχέσεις οι οποίες εξετάζονται από τους αστρολόγους. Τα ωροσκόπια αποτελούνται από ζώδια, οίκους, τον Ήλιο, τη Σελήνη και τους Πλανήτες. Κάθε ζώδιο διαθέτει, κατά τους αστρολόγους, ειδικές δυνάμεις και ροπές που αντιστοιχούν στο όνομά του. Έτσι , ο Κριός λογίζεται ως ζώδιο της δημιουργικής ορμής και του πνεύματος. Οι αστρολόγοι πιστεύουν πως αυτές οι δυνάμεις μεταβιβάζονται σε εκείνους που γεννιούνται κάτω από κάθε ζώδιο. Τα ωροσκόπια όμως πρέπει να “διαβαστούν”. Εδώ ακριβώς αρχίζει ένα χάος υπολογισμών με ποικίλους αστρολογικούς πίνακες. Εισάγονται διάφοροι όροι που δίνουν την εντύπωση της υψηλής επιστημοσύνης, όπως π.χ. “Σύνοδος Πλανητών”, “Γωνιακές Αποστάσεις”, “Δεσμοί της Σελήνης”, “Αστρική Ώρα” κ.λ.π. Τα αστρολογικά εγχειρίδια είναι γεμάτα από αστρολογικούς όρους, αριθμούς, μοίρες, γωνίες, ώστε ο ανύποπτος αναγνώστης να διακατέχεται από θαυμασμό και δέος μπροστά στο “βάθος της επιστήμης της αστρολογίας”! Δημιουργείται η εντύπωση πως πρόκειται για ολόκληρη επιστήμη που η γνώση της προϋποθέτει μακροχρόνιες σπουδές. Μάλιστα, για να πείσουν για όλα αυτά κάνουν λόγο για “ειδικούς αστρολόγους” που έρχονται να μας λυτρώσουν, να μας υποδείξουν τη “μεγάλη στιγμή” στη ζωή του ανθρώπου και τη “μεγάλη ευκαιρία”. Στο σκεπτικό αυτό βασίζονται και τα ωροσκόπια της εβδομάδας που δημοσιεύονται στον τύπο. Οι αστρολόγοι υποστηρίζουν πως αν κανείς δεν πάρει όλα αυτά στα σοβαρά, είναι ο ίδιος άξιος της τύχης του. Έτσι, καλείται να καταφύγει στον αστρολόγο, προκειμένου να πληροφορηθεί την κατάλληλη ημέρα και ώρα του γάμου του, της υπογραφής ενός συμβολαίου, μιας κερδοφόρας επενδύσεως! Φτάνουν στο σημείο να ισχυρίζονται δια της “Μεγάλης Αστρολογίας”(σελ.60-61) ότι ο αστρολόγος πλεονεκτεί κατά πολύ του παθολόγου ιατρού(!!!) ή του ψυχιάτρου στο ότι μπορεί να πει στον πελάτη του τι προβλήματα πρόκειται να συναντήσει με την υγεία του και πότε θα εκδηλωθούν. Δηλαδή, πότε θα κρυολογήσουν, πότε πρέπει να παρακολουθούν την πίεσή τους και πότε πρέπει να προσέξουν για πιθανές δισκοπάθειες!!!
Όλα στη ζωή μας ανάγονται στα άστρα, λένε οι “ειδικοί”. Ο έρωτας, ο πλούτος, η υγεία, το σπίτι, η προσωπικότητα, η κουζίνα, ο γάμος, η δίαιτα, οι καλλιέργειες, οι καλές ψαριές, το άγχος, το διαζύγιο και πολλά άλλα εκτός από τα καλά έργα, την ηθική ζωή, τον εκκλησιασμό, την μετάνοια, τη φιλανθρωπία και τόσες άλλες αρετές. Γιατί άραγε; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό όπως και σε πολλά άλλα σύντομα.
ΙΙ)
Συνεχίζοντας τη μελέτη του φαινομένου της αστρολογίας, ας εξετάσουμε την επιστημοσύνη ή όχι των όσων ισχυρίζονται οι αστρολόγοι. Στο ερώτημα “είναι επιστήμη η αστρολογία;”, την απάντηση μας δίνει ο ψυχολόγος-ερευνητής Γ. Πιντέρης ,ο οποίος στο βιβλίο του “Η Αστρολογία στο μικροσκόπιο ενός ψυχολόγου” (Αθήνα 1989), αναφέρει ότι για να ονομάσουμε έναν άνθρωπο που ασχολείται με την αστρολογία “επιστήμονα”, πρέπει να υπάρχουν οι ακόλουθες 4 βασικές προϋποθέσεις : α) Να έχει πανεπιστημιακό πτυχίο, β) Το πτυχίο να είναι στην αστρολογία, γ) Το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο να είναι αναγνωρισμένο τουλάχιστον από τη χώρα στην οποία εδρεύει και δ) Τα πτυχία που εκδίδει αυτό το πανεπιστήμιο να αναγνωρίζονται τουλάχιστον από ένα ποσοστό των ανωτάτων ιδρυμάτων κάποιων προηγμένων χωρών με ακαδημαϊκή παράδοση.
Σύμφωνα με τον Γ. Πιντέρη, δεν έχει κανένας αστρολόγος στην Ελλάδα ή σε άλλες πολιτισμένες χώρες αυτές τις προϋποθέσεις, ώστε να μπορεί να θεωρηθεί “επιστήμονας”. Ο κλάδος “αστρολογία” δεν υπάρχει σε κανένα εκπαιδευτικό ίδρυμα πολιτισμένης χώρας. Άλλωστε, στη χώρα μας Δε μπορεί κάποιος να ιδρύσει σωματείο ή κάποια εταιρεία και να το ονομάσει “Ακαδημία” ή “Πανεπιστήμιο”, όπως γίνεται στις Η.Π.Α. όπου οι τίτλοι αυτοί δεν είναι κατοχυρωμένοι. Όσον αφορά τώρα κάποια “πανεπιστήμια” που εκδίδουν τίτλους σπουδών στην αστρολογία, η αλήθεια είναι ότι ούτε ένα από αυτά τα ιδρύματα δεν είναι αναγνωρισμένο διεθνώς.(Accredited)
Στο σημείο αυτό, αξίζει να δούμε πως βλέπουν οι επιστήμονες αστρονόμοι την αστρολογία. Η πλέον έγκυρη άποψη είναι αυτή της Αστρονομικής Εταιρείας που κατά τη Γενική Συνέλευσή της στη Βόννη της Γερμανίας το 1949 εξέδωσε την ακόλουθη “Δήλωση” : ” Η Αστρονομική Εταιρεία, ως εκπρόσωπος της επιστήμης της Αστρονομίας…προειδοποιεί με έμφαση το κοινό για την ανοησία της αστρολογίας, που διαδίδεται όλο και περισσότερο…αυτό που σήμερα εμφανίζεται ως αστρολογία δεν είναι τίποτε άλλο από μίγμα δεισιδαιμονίας, αγυρτείας και εμπορίου…η αστρολογία δεν κατόρθωσε να αποδείξει ότι είναι επιστήμη και ότι εργάζεται με επιστημονικές μεθόδους. Γι’αυτό και προβλέψεις της που κατά τύχη πραγματοποιούνται Δε μπορούν να συμβάλλουν σε τίποτα…(Mitteilungen der Astronomischen Gesellschaft 1949).
Επίσης, στο αμερικανικό περιοδικό Humanist το 1975 υπογράφθηκε ένα κοινό κείμενο από 180 επιστήμονες και 12 Νομπελίστες στο οποίο αναφερόταν πως : 1) δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση που να αποδεικνύει τους ισχυρισμούς της αστρολογίας και 2) υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις για το ότι η αστρολογία είναι καρπός δεισιδαιμονίας, αν όχι αγυρτείας και εμπορικής διαθέσεως! Τέλος, οι ίδιες απόψεις επισημάνθηκαν και επιβεβαιώθηκαν από διακεκριμένους Γερμανούς αστρολόγους το 1984 σε επιστολή διαμαρτυρίας τους προς τον Καγκελάριο Χ. Κωλ.
Οι αστρολογικές “προβλέψεις” πέφτουν πολύ συχνά σε αντιφάσεις ή στη χειρότερη περίπτωση δεν πραγματοποιούνται ποτέ. Για το λόγο αυτό, οι αστρολόγοι χρησιμοποιούν συγκεκριμένες λέξεις και εκφράσεις για να ασφαλίσουν τις προβλέψεις αυτές. Μια λέξη “ασφαλείας” είναι για παράδειγμα η λέξη “τάση”. Δεν μιλούν για κάτι που θα συμβεί, αλλά για μια “τάση” που μπορεί να οδηγήσει στο αποτέλεσμα αυτό. Αν αυτό δεν γίνει, ο αστρολόγος έχει πει την “αλήθεια”, αφού δεν είπε τι θα συμβεί, αλλά μόνο ότι υπάρχει η “τάση” να συμβεί!
Ας δούμε όμως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Γράφει η αστρολόγος Λίντα Γκούτμαν για τη γυναίκα Παρθένο ( “Ερωσκόπιο” τομ.Α’, σελ.23) : “Παρά το γεγονός ότι πολλές που ανήκουν στο ζώδιο της παρθένου μένουν γεροντοκόρες, πολλοί πετυχαίνουν τελικά τη συζυγική ευδαιμονία. Μπορεί να μην το κάνουν από ξαφνική έκρηξη φωτιάς και πάθους , γιατί ο γάμος δεν είναι μια φυσιολογική κατάσταση για το χαρακτήρα της Παρθένου. Εν τούτοις όμως πολλοί είναι σχεδόν πάντοτε αφοσιωμένοι στις οικογένειές τους”. Τι μας λεει εδώ η Γκούτμαν; Ότι πολλές μένουν γεροντοκόρες, αλλά και πολλοί πετυχαίνουν τη συζυγική ευδαιμονία . Μπορεί να μην το κάνουν από φυσιολογική κατάσταση, αλλά πολλοί είναι σχεδόν πάντοτε αφοσιωμένοι! Όλες δηλαδή οι περιπτώσεις συμπεριλαμβάνονται. Αυτές δεν είναι προβλέψεις , αλλά “κόλπα” που προκαλούν μεταξύ άλλων και πολύ γέλιο. Θα συνεχίσουμε όμως με το θέμα της γνώμης της Εκκλησίας σχετικά με την αστρολογία, αλλά και της χριστιανικής ηθικής προσεχώς.
ΙΙΙ)
Τελειώνοντας την αναφορά μας στην αστρολογία, είναι ώρα να ασχοληθούμε και με τους κινδύνους που απορρέουν από μια τέτοια ενασχόληση των Ορθοδόξων Χριστιανών. Οι αστρολόγοι υποστηρίζουν, χωρίς πουθενά να μπορούν να το στηρίξουν, ότι το ωροσκόπιο δεν είναι αντίθετο προς τη θρησκεία και ότι αποτελεί και αυτό ένα θαύμα του Θεού, που δείχνει πόσο σοφά τα τακτοποίησε ο Θεός (μόνο κάτι τέτοιες ώρες θυμούνται το Θεό), ώστε τα άστρα να διαγράφουν την ανθρώπινη μοίρα και ο άνθρωπος να παίρνει μια διδαχή για τη ζωή του. Σ’ αυτά ακριβώς τα πλαίσια κινείται και η λεγομένη “χριστιανική” αστρολογία. Στη θέση της εμπιστοσύνης στην πρόνοια του Θεού, τοποθετείται η εμπιστοσύνη στο ωροσκόπιο. Ποια είναι τότε τα αποτελέσματα αυτής της αντικατάστασης;
Τότε, ο λάτρης των άστρων γίνεται άβουλο ον, ανίκανο να πάρει οποιαδήποτε απόφαση με δική του ελεύθερη βούληση και ευθύνη, σε οποιοδήποτε αστρολογικό δόγμα και αν ανήκει. Αν κανείς πιστέψει στο ωροσκόπιο και στην ερμηνεία του αστρολόγου, παραδίδεται κατά κάποιον τρόπο, στην προσδιορισμένη “μοίρα” του. Πιστεύει πως δεν μπορεί να την αποφύγει και μένει αδύναμος μπροστά στις αστρολογικές προβλέψεις. Έτσι, ο πιστός της αστρολογίας δεν έχει πλέον δική του προσωπικότητα και γίνεται ο πελάτης των αστρολόγων, παραδίδοντάς τους τον εαυτό του αλλά και το πορτοφόλι του.
Είναι πάντως γεγονός ότι αν κανείς πιστέψει στις “προβλέψεις” του αστρολόγου που αφορούν το μέλλον του, όπως την πορεία της επαγγελματικής του ζωής, την υγεία του, τις συναναστροφές του κ.α., τότε κάθε αρνητική “πρόβλεψη” υπάρχει κίνδυνος να επαληθευτεί. Όχι γιατί το είπαν τα άστρα, αλλά γιατί ο ίδιος προκάλεσε με τη συμπεριφορά του το αποτέλεσμα. Με τις “προβλέψεις” που θα συμβούν αναπόφευκτα, αφού “καταγράφονται στα άστρα”, ο αστρολόγος ασκεί στο θύμα του αφάνταστη ψυχολογική βία που φτάνει μερικές φορές τα όρια της πνευματικής τρομοκρατίας! Έτσι καταλήγει ο άνθρωπος σε απόλυτη εξάρτηση από το ωροσκόπιο και τον ερμηνευτή του.
Ποια πρέπει, λοιπόν, να είναι η δική μας αντιμετώπιση όλων αυτών; Ως βαπτισμένοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί πρέπει να απέχουμε από όλα αυτά. Αυτό μας υποδεικνύει η Εκκλησία μας δια της Αγίας Γραφής, της Πατερικής μας Παραδόσεως και της εν γένει ρωμαίικης παρακαταθήκης μας. Πολλοί ιεροί κανόνες μας αποτρέπουν από την ενασχόληση με τα άστρα και τους αστρολόγους. Μερικοί από αυτούς είναι: ο 24ος της Συνόδου της Αγκύρας, ο 36ος της Συνόδου της Λαοδίκειας, ο 61ος της ΣΤ’ Οικουμενικής Συνόδου, ο 72ος και ο 83ος του Μεγάλου Βασιλείου, ο 3ος του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης κ.α.
Χρήσιμο θα ήταν να αναφερθεί στο σημείο αυτό, η διδασκαλία του Αγίου Κύριλλου Ιεροσολύμων που στην Δ’ Κατήχησή του τονίζει : “Μη δίνεις σημασία στους αστρολόγους, επειδή γι αυτούς λέει η Αγία Γραφή : Ας έρθουν τώρα να σε σώσουν οι αστρολόγοι του ουρανού. Θα καούν τώρα όλοι όπως τα φρύγανα στη φωτιά και δεν θα γλυτώσουν από τις φλόγες του ολέθρου.(Ησαίας μζ’,13-14)” . Αλλά και ο Μ.Βασίλειος αναφέρεται στην αστρολογία στην εργασία του “Εξαήμερος” (ομιλία στ’ παραγρ.ε-ζ). Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, τέλος, στο σύγγραμά του “Έκθεσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως” (κεφ.Β, στ.21) κάνει πολλές αναφορές στο ίδιο θέμα.
Κλείνοντας το θέμα αυτό, πρέπει να τονιστεί ότι το φρόνημα της αστρολογίας και η ελπίδα που θεμελιώνεται στις κινήσεις των άστρων είναι πράγματα ασυμβίβαστα με το φρόνημα ενός Χριστιανού και με την ελπίδα στο Χριστό! Οι αστρολόγοι αυθαίρετα ισχυρίζονται ότι η πρώτη Εκκλησία δεχόταν την αστρολογία και ότι οι δοξασίες της κατοχυρώνονται στην Αγία Γραφή, την οποία νόθευσαν οι ιερείς…Όμως στην Αγία Γραφή τα άστρα δεν δημιουργήθηκαν , για να προσδιορίζουν την πορεία του κόσμου, αλλά για να φωτίζουν και να άρχουν της ημέρας και της νύχτας. Το κέντρο του ενδιαφέροντος του Θεού, κατά τη Δημιουργία, δεν είναι τα άστρα, αλλά ο άνθρωπος. Στην Αγία Γραφή βλέπουμε τα άστρα και ολόκληρη τη δημιουργία να συμμετέχουν στη χαρά του ανθρώπου για τη γέννηση του Χριστού και στην οδύνη του για τη Σταύρωση! Ενώ η αστρολογία και οι δοξασίες της κινούνται στο χώρο του αποκρυφισμού και της ειδωλολατρείας!!!
* Κείμενα δημοσιευμένο στην εφημερίδα των Βορείων Προαστίων «Αμαρυσία»