Πηγή περιοδικό: «Χριστιανική Βιβλιογραφία»
Η, κατά καιρούς, εκλεκτική προβολή του προσώπου του Απ. Μακράκη και η συνακόλουθη αναγωγή του σε πρότυπο «ορθοδόξου μαχητή», δια της σιωπηράς παρακάμψεως των εγνωσμένων πλανών του, οδηγεί μάλλον στην αντίληψι, ότι μπορεί να υπάρξη ορθόδοξος αγωνιστική δράσις ερήμην της εκκλησιαστικής και δογματικής συνειδήσεως. Παραλλήλως, ενδέχεται το ιδεώδες μιας «καθαράς» Εκκλησίας, λόγω της λανθανούσης αυτονομήσεως της ηθικής από την θεολογία, να θέλγη περισσότερον από το όραμα μιας Ορθοδόξου Εκκλησίας. Ας γίνη, λοιπόν, υπό μορφήν ερωτημάτων μία λυπηρά υπόμνησις κάποιων αληθειών:
Δεν είναι άραγε γνωστόν πως, θεμελιώδη προϋπόθεσι της ελληνο-χριστιανικής δράσεως του Απ. Μακράκη αποτελούσε η βαθυτάτη και ακλόνητη πεποίθησίς του ότι είναι θεόθεν εκλελεγμένος να αναμορφώση «εν Χριστώ πάσαν την επί γης ανθρωπότητα», συνείδησι που του εδραίωσε η τραγική «θεοληπτική» εμπειρία του έτους 1851; . Δεν είναι αυτός που εκήρυσσε ότι δεν έχει πλέον ανάγκη μετανοίας , ότι έλαβε «πείραν του έργου της θεώσεως», ότι «έχει εν εαυτώ το Πνεύμα του Θεού και λαλεί εν Πνεύματι Αγίω»; . Ότι η καρδία του είναι «ισόχριστος», και ο ίδιος κατά πάντα όμοιος με τον Χριστόν , γι’ αυτό και είναι «απόστολος του Θεού … αδελφός του Χριστού, και υιός του Θεού και της Θεονύμφου Μαρίας»; . Ότι είναι ο μόνος πραγματικός διδάσκαλος του Θεού στην εποχή του , «ο δεύτερος Ηλίας και ο δεύτερος Πρόδρομος», που έχει λάβει από τον Θεόν την εντολή και εξουσία να ελέγχη τα πάντα; . Ότι η εγκατάλειψίς του εκ μέρους των μαθητών του ισοδυναμεί με την εγκατάλειψι του Χριστού και την προσχώρησί τους στο στρατόπεδο του διαβόλου; . Σε αυτόν δεν ανήκει η ανήκουστος απάντησις προς ενισταμένους σε μίαν απόφασί του οπαδούς του ότι: «Υμείς δεν είσθε σοφοί, και επομένως δεν δύνασθε ούτε υμείς να με πείσητε, ότι ημάρτησα, ούτε οι άγγελοι, ει μη μόνον ο Θεός αμέσως, εις τον οποίον αποδέχομαι να με τιμωρήση»; .
Αυτός, μετά από τόσους αιώνας θεολογικών αγώνων της Εκκλησίας, μετά την αποκρυστάλλωσι και παγίωσι των δογμάτων της, δεν υπεστήριξε με πρωτοφανή εμμονή και άκαμπτη αυτοπεποίθησι τις παλαιές αιρέσεις: «Πρώτον, ότι ο άνθρωπος συνίσταται εκ τριών ουσιών· σώματος, ψυχής και πνεύματος. Δεύτερον, ότι επλάσθη η ψυχή εκ του χοός, και πάλιν αύτη επιστρέφει εις τον χουν, καθώς και η των κτηνών. Τρίτον, ότι η ψυχή του ανθρώπου είναι αδρανής και άλογος ουσία, και ουχί νοερά και λογική. Τέταρτον, ότι το τρίτον συστατικόν του ανθρώπου, είναι αυτό το αίδιον Πνεύμα της Τρισυποστάτου Θεότητος. Και πέμπτον, ότι ο Θεάνθρωπος Ιησούς ήτο ατελής προ του βαπτίσματος, και ύστερον ετελειοποιήθη…»; (γέρων Δανιήλ Κατουνακιώτης). Αυτός δεν απεφάνθη ότι «οι Πατέρες … εν τω περί ψυχής ζητήματι εσφάλησαν και επλανήθησαν, μη ερμηνεύσαντες ορθώς την Αγίαν Γραφήν, και επομένως ηγνόησαν, προκατειλημμένοι όντες, την τριμερή του ανθρώπου σύστασιν», ενώ η δική του γνώσις, ως «τελειοτέρα», διέφερε της γνώσεως εκείνων; . Και, όταν το 1878 κατεδικάσθη από την Σύνοδον ως αιρετικός, δεν εκαυχάτο ότι «η Ορθόδοξος πίστις κρατείται σήμερον παρά των δύο Συλλόγων, του Θρησκευτικού και του Πολιτικού, οίτινες είναι οι δύο μάρτυρες της αληθείας (πρβλ. Αποκ. ια΄ 3)· η δε νομιζομένη Ιερά Σύνοδος … την μεν διδασκαλίαν του Αγίου Πνεύματος περί της τρισυνθέτου συστάσεως του ανθρώπου κατεδίκασεν ως αίρεσιν, την δε σκότιον και αμάρτυρον ετεροδιδασκαλίαν … περί του δισυνθέτου συνιστά ως δόγμα πίστεως…»; .
Αλλά και όσον αφορά στην εκθειαζομένη αντισιμωνιακή του δράσι, η οποία, όπως εγκαίρως επεσήμανε ο αείμνηστος Γέρων Δανιήλ Κατουνακιώτης, «ενέσπειρεν το προς άπαντας εν γένει τους τε Αρχιερείς και λοιπούς Κληρικούς, άσπονδον μίσος», τι έχει αυτή να εμπνεύση σήμερα, όταν αποδεδειγμένως συνυφαίνετο με την διάχυτη στον κύκλο του πεποίθησι, ότι η αληθής Εκκλησία είναι η «νυν διωκομένη» στο πρόσωπό του, η οποία αποκαλύπτεται «ουκ από τίτλων και τύπων και συμβόλων και αξιωμάτων εξωτερικών, αλλ’ από λογικότητος και ηθικότητος και αρετής των ταύτης μελών»; . Αλλά, και με την δημοσία εκπεφρασμένη πίστι του, ότι η χάρις του Παναγίου Πνεύματος δεν ενεργεί «εις αμαθείς και βεβήλους και εγκληματίας, διότι η παράνομος Ιερωσύνη μεταστρέφει τα Μυστήρια της ζωής εις θανάτου και απωλείας μέσα και όργανα», διο και η ανανέωσις της κατ’ αυτόν «νενεκρωμένης» εκ της σιμωνίας Εκκλησίας θα συνετελείτο «δια ποιμένων νέων, λαβόντων την χειροτονίαν εν τω ουρανώ απ’ ευθείας και αμέσως παρά του Θεού»; .
Μία μαχητικότης, λοιπόν, ωρμηθείσα από τέτοιες θεολογικο-πνευματικές προϋποθέσεις, είναι δυνατόν να αξιολογήται ως «ορθόδοξος» και να εγκωμιάζεται σήμερα ως γενομένη δήθεν «για τις αλήθειες του Ευαγγελίου και των Ιερών Κανόνων»; Μήπως, εν τέλει, αντί της επετειακής αναπολήσεως των μαχητικών κατορθωμάτων του Αποστόλου Μακράκη, θα ήταν ωφελιμότερο να διερωτηθή κανείς, πόσον «το άηθες στην Εκκλησία μακρακικόν ήθος», (κατ’ αείμνηστον Θεόκλητον Διονυσιάτην), συνέβαλε στην εκ των έσω αλλοτρίωσι της νεοελληνικής ευσεβείας;
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
- Ως βοηθήματα για την συγγραφή του παρόντος άρθρου εχρησιμοποιήθησαν οι εξής μελέτες: α) Λέοντος Μπράνγκ, Το μέλλον του Ελληνισμού στον ιδεολογικό κόσμο του Αποστόλου Μακράκη, έκδ. «Αρμός», Αθήνα 1997 . (Εις το εξής ΛΜ). β) Γέροντος Δανιήλ Κατουνακιώτου, Κατά αιρετικών δοξασιών Απ. Μακράκη, έκδ. Μοναστικής Αδελφότητος Δανιηλαίων, Άγιον Όρος – Θεσσαλονίκη 1984. (Εις το εξής ΔΚ). γ) Γέροντος Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Αθωνικά Άνθη, τόμ. Α΄, έκδ. Αστέρος, 1962 και Αθωνικά Άνθη, τόμ. Γ΄, έκδ. «Αστέρος», 1989. (Εις το εξής ΘΔ). δ) «Παπαδιαμαντικά Τετράδια», τεύχ. 2, έκδ. «Δόμος», Αθήνα 1993. (Εις το εξής ΠΤ).
- Μακράκη Απ., Η Πόλις Σιών η η επί της πέτρας οικοδομηθείσα Εκκλησία ήτοι η ανθρώπινος κοινωνία εν Χριστώ, εν Αθήναις 19672 (α΄ έκδοσις στην Κων/πολι 1860), σελ. 15-16. (ΛΜ, 252).
- Μακράκη Απ., Λόγοι είκοσι θέμα έχοντες το έργον του 1821 πως αν τάχιστα και κάλλιστα εις πέρας έλθοι, εκφωνηθέντες εν τη πλατεία της «Ομονοίας» υπό Αποστόλου Μακράκη από της 29 Μαίου 1866 και αναδημοσιευμένοι ήδη προς κοινόν φωτισμόν και χάριν αυτού του έργου όπερ αναστέλλει των πολλών η άγνοια, εν Αθήναις 19652 (α΄ αναδημοσίευσις στην Αθήνα 1886 από την εφημερίδα «Δικαιοσύνη», αρ. 1-84 των ετών 1866-67), σελ. 144. (ΛΜ, 250).
- Μακράκη Απ., Ερμηνεία κατά βάθος και πλάτος εις τας Πράξεις των Αποστόλων (Ως εδιδάχθη αύτη από έδρας κατά το έτος 1877), (ανάτυπον εκ του Θρησκ. Περιοδικού «Φως του Λόγου» των ετών 1921-28), σελ. 38. (ΛΜ, 253).
- Μακράκη Απ., Η χριστιανική φιλοσοφία η δίκη αναμέσον της φιλοσοφίας της Ελλάδος και εκείνης των της Δύσεως σχολών, εν Αθήναις 19682 (α΄ δημοσίευσις στην εφημερίδα «Λόγος», αρ. 33-72 των ετών 1868-69), σελ. 87. (ΛΜ, 253).
- Μακράκη Απ., Λογικός έλεγχος θωρακωτού τινός ελέγχου σκοτίως και αφανώς δημοσιευθέντος (Προς υπεράσπισιν του Θεοκλήτου Βίμπου κατηγορηθέντος επί ετεροδιδασκαλία αιρέσει τε και βλασφημία και μη δυνηθέντος απολογηθήναι), εν Αθήναις 19642 (α΄ έκδοσις στην Αθήνα 1869), σελ. 82. (ΛΜ, 253).
- Μακράκη Απ., Απολογία Αποστόλου Μακράκη περί των εαυτού αισθημάτων, φρονημάτων και πράξεων, και ιδίως ανάιρεσις πάντων όσα ο καθηγητής Κ. Νεστορίδης έγραψε κατ’ αυτού και του περί ψυχής φρονήματος αυτού, εν Αθήναις 19582 (α΄ έκδοσις στην Αθήνα 1873), σελ. 32. (ΛΜ, 253).
- Μακράκη Απ., ένθ’ ανωτ., σελ. 200 · και Η Πόλις Σιών…, σελ. 46-47. (ΛΜ, 253).
- Μακράκη Απ., Έλεγχος Εκκλησιαστικής Ιστορίας Α. Διομήδους Κυριακού (1898) και βιβλιοκρισία Δογματικής Θεολογίας Ζήκου Ρώση (1905). Ιστορικόν και δογματικόν φως υπό Αποστόλου Μακράκη, εν Αθήναις 1949 (αναδημοδίευσις από την εφημερίδα «Λόγος», αρ. 1271-1293 του 1898 και αρ. 1605-1620 του 1905), σελ. 56. (ΛΜ, 253).
- Μακράκη Απ., ένθ’ ανωτ., σελ. 10· και εφημ. «Λόγος», αρ. 1002/15.5.1893, σελ. 3 και αρ. 1004/29.5.1893, σελ. 3 (ΛΜ, 254).
- Μακράκη Απ., Ερμηνεία της Αποκαλύψεως Ιωάννου του Θεολόγου, εν Αθήναις 19823 (α΄ έκδοσις στην Αθήνα 1881), σελ. 479-480. (ΛΜ, 268).
- Εφημερίς «Λόγος», αρ. 1002/15.5.1893, σελ. 3 και αρ. 1004/29.5.1893, σελ. 3. (ΛΜ, 254).
- Μακράκη Απ., Έλεγχος Εκκλησιαστικής Ιστορίας…, σελ. 77. (ΛΜ, 254).
- Εφημερίς «Αγάπη», αρ. 63/13.3.1894, σελ. 8. (ΛΜ, 255).
- Μακράκη Απ., Απολογία, σελ. 201, 203, 208 κ.α. (ΘΔ, Γ΄ 321-322).
- Μακράκη Απ., ένθ’ ανωτ., σελ. 49, 114. (ΔΚ, 37 και ΛΜ, 258).
- Απόφασις της κατά το έτος 1879 συνεδριάσεως των δύο Συλλόγων του Απ. Μακράκη, του θρησκευτικού «Ιωάννης ο Βαπτιστής» και του πολιτικού «Ο Μέγας Κωνσταντίνος», παρατιθεμένη αυτολεξεί εν ΔΚ, 45-46.
- Εφημερίς «Λόγος», αρ. 909/3.8.1891, σελ. 4. (ΠΤ, σελ. 143-144, ένθα παρατίθεται ολόκληρον το άρθρον της εφημερίδος).
- Μακράκη Απ., Θεία και ιερά Κατήχησις, καθώς εδιδάχθη υπό του Αγίου Πνεύματος και των επισήμων Αυτού οργάνων από της ημέρας της Πεντηκοστής μέχρι τέλους των επτά Οικουμενικών Συνόδων, διδαχθείσα παραθετικώς και συγκριτικώς προς τας αντηχήσεις και τας παρηχήσεις του Διαβόλου, εν Αθήναις 1885, σελ. 225 (ΔΚ, 95-96).
- Εφημερίς «Λόγος», αρ. 1005. (ΘΔ, 321).
(Πηγή περιοδικό: «Χριστιανική Βιβλιογραφία», φ. 30, Ιαν.-Μαρτ. 2006, σ. 11).
Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα ΑΛΛΗ ΟΨΙΣ