π. Στέφανος Στεφόπουλος
Κατά το έτος 626 την Κωνσταντινούπολη πολιορκούσαν επί μήνες Πέρσες και Άβαροι. Ο βασιλιάς Ηράκλειος απουσίαζε στη Μικρά Ασία πολεμώντας εκεί τους Πέρσες. Όταν έμαθε ότι η πόλη πολιορκείται, έστειλε 12000 στρατιώτες στο φρούραρχο της πόλεως Βώνο για να υπερασπίσουν, μαζί με τη φρουρά, την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας.
Ο Βώνος μαζί με τον πατριάρχη Σέργιο εξόπλισαν και όσους από τους πολίτες μπορούσαν να πάρουν όπλα και αποφάσισαν να αντισταθούν μέχρι τέλους. Η πόλη ολόκληρη είχε εναποθέσει όλες τις ελπίδες της στην προστάτριά της, την “Υπέρμαχο Στρατηγό”, την Υπεραγία Θεοτόκο. Οι πολιορκητές πίεζαν πολύ αλλά οι πολιορκούμενοι κρατούσαν καλά. Αιφνίδια, ένας πολύ ισχυρός ανεμοστρόβιλος κατέστρεψε το στόλο των πολιορκητών κατά τη νύκτα της 7ης προς την 8η Αυγούστου. Οι πολιορκητές τότε αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να φύγουν άπρακτοι. Ο λαός της πόλεως, πανηγυρίζοντας τη σωτηρία του, συγκεντρώθηκε στο ναό της Παναγίας Βλαχερνών όπου μαζί με τον πατριάρχη Σέργιο τέλεσαν ολονύκτια ευχαριστία. Τότε όρθιος όλος ο λαός έψαλλε τον ύμνο ο οποίος από τότε ονομάστηκε “Ακάθιστος Ύμνος”.
Ο ύμνος προϋπήρχε και ψαλλόταν προς τιμήν της Παναγίας, αλλά κατά τη νύκτα εκείνη καθιερώθηκε με τρόπο επίσημο και πανηγυρικό. Το τροπάριο “Τη Υπερμάχω Στρατηγώ” αναμφίβολα συνετέθη τις ώρες εκείνες. Δια του τροπαρίου αυτού, ολόκληρη η λυτρωμένη πόλη “ανέγραψε τα νικητήρια”, αποδίδοντας τη νίκη με ευγνωμοσύνη μεγάλη στην προστάτιδά της την Θεοτόκο.
Η ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου είναι μαζί με το Μικρό Παρακλητικό Κανόνα οι πιο δημοφιλείς ιερές ακολουθίες. Ο Ύμνος αυτός ψάλλεται τις 4 πρώτες Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ενώ την 5η Παρασκευή ψάλλεται ολόκληρος ο ύμνος. Ο ύμνος αποτελείται από 24 “οίκους”, όσα δηλαδή είναι και τα γράμματα της γλώσσας μας. Κάθε Παρασκευή ψάλλονται 6 οίκοι ως εξής: Α-Ζ, Η-Μ, Ν-Σ, Τ-Ω μαζί με τον ειδικό κανόνα :”Ανοίξω το στόμα μου…”. Πρώτα διαβάζεται το μισό σχεδόν από το Μικρό Απόδειπνο (ως και το Σύμβολο της Πίστεως), ακολουθεί ο κανόνας με τις 9 ωδές, ψάλλεται αργά το “Τη Υπερμάχω” , οι οίκοι ( Α-Ζ για την πρώτη Παρασκευή) και τέλος το υπόλοιπο Μικρό Απόδειπνο.
Ο Ακάθιστος Ύμνος αρχίζει με τον Ευαγγελισμό της Παρθένου και έπειτα ομιλεί για την επίσκεψη της Παρθένου στην Ελισάβετ, για τις υποψίες του προστάτη της Παρθένου Ιωσήφ, για την προσκύνηση του Κυρίου από τους μάγους της Ανατολής, για τη φυγή του Χριστού στην Αίγυπτο, για την Υπαπαντή του Κυρίου, για τη σάρκωσή Του, τη δυνατότητα θέωσης του ανθρώπου και τέλος για την αξία της Θεοτόκου. Ποιητής του υπέροχου αυτού ύμνου θεωρείται από τους πιο πολλούς ειδικούς ο Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός.
Είναι ανάγκη να τονιστεί η ποιητική αξία του ύμνου και η ποικιλία εκφράσεων που χρησιμοποιεί ο ποιητής του ύμνου στην προσπάθειά του να υμνήσει το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Μερικοί από τους χαρακτηρισμούς αυτούς είναι: “Χριστού βίβλον έμψυχον”, “παλάτιον του μόνου Βασιλέως”, “θρόνον πύρινον του Παντοκράτορος”, “αγνείας θησαύρισμα”, “ηδύπνοον κρίνον”, “φωτός κατοικητήριον”, “ιλαστήριον του κόσμου”, “ουρανών υψηλοτέραν”, “ακατανόητον βάθος”, “νυμφώνα ολόφωτον”, “πυρίμορφον όχημα του Λόγου”, “έμψυχον Παράδεισον”, κ.λ.π.
Στο σημείο αυτό ας δούμε από κοντά ορισμένα από αυτά που θα ακούσουμε να ψάλλονται στους ναούς τις Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Κατ’αρχάς, ο κανόνας ανοίγει με τον ειρμό της πρώτης ωδής: “Ανοίξω το στόμα μου και πληρωθήσεται Πνεύματος, και λόγον ερεύξομαι τη βασιλίδι Μητρί, και οφθήσομαι φαιδρώς πανηγυρίζων, και άσω γηθόμενος ταύτης τα θαύματα.”. Δηλαδή:”Θα ανοίξω το στόμα μου και αυτό θα γεμίσει από τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και θα πω λόγους εγκωμιαστικούς προς τη Βασίλισσα Μητέρα του Κυρίου και θα με δουν να πανηγυρίζω με λαμπρότητα και θα ανυμνήσω γεμάτος από ευφροσύνη τα θαυμαστά μεγαλεία των οποίων αυτή αξιώθηκε”.
Περισσότερη ανάλυση θα έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε προσεχώς. Ωστόσο, καλό θα είναι να έχουμε πάντα κατά νου ότι η Παναγία είναι η Μητέρα μας και όπως τιμούμε παντοιοτρόπως τη σαρκική μας μάνα, έτσι και αυτή τη Μάνα οφείλουμε να τιμούμε αφού αυτή αξιώθηκε να κυοφορήσει αυτόν τον ίδιο τον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Ας προσέξουν ιδιαίτερα όλοι αυτοί που, άθελά τους ίσως, υβρίζουν την Παναγία μας ως ,αλίμονο, μια κοινή γυναίκα. Το να μη βλασφημούν το όνομά της είναι η μικρότερη τιμή που μπορούν να της προσφέρουν. Και σίγουρα μπορούν να το προσφέρουν!
* Κείμενο δημοσιευμένο στην εφημερίδα των Βορείων Προαστίων «Αμαρυσία»