Πρωτ. Βασιλείου Ἀ. Γεωργοπούλου
Ἐπ. Καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ.
Ὁ σύγχρονος θρησκευτικός συγκρητισμός
Τό σημερινό μας ἄρθρο θά εἶναι λίγο διαφορετικό. Θά ἀναφερθοῦμε ἐνδεικτικά σέ προτάσεις καί θέσεις ὀπαδῶν τοῦ θρησκευτικοῦ καί νεοεποχίτικου συγκρητισμοῦ1.
Θά χρησιμοποιήσουμε τή δική τους ὁρολογία καί τίς δικές τους προτάσεις ἀπό διάφορα ἔντυπα τοῦ χώρου. Δέν ἔχουν σημασία τά ὀνόματα. Σημασία ἔχουν οἱ θέσεις. Χρησιμοποιοῦμε τή φρασεολογία τοῦ χώρου, γιά νά ὑπάρχει ἀμεσότητα ὡς πρός τό εἶδος, τό ὕφος, τούς τρόπους καί τούς στόχους ὅσων ἐκφράζουν, ἀποδέχονται καί προωθοῦν τόν σύγχρονο θρησκευτικό συγκρητισμό.
Ἐξάλλου, στό ἱερό Εὐαγγέλιο, ὁ Κύριος μᾶς ὑπενθυμίζει ὅτι τό δέντρο γνωρίζεται ἀπό τόν καρπό του (Ματθ. 12,33). Στίς θέσεις, λοιπόν, πού οἱ θιασῶτες τοῦ θρησκευτικοῦ καί νεοεποχίτικου συγκρητισμοῦ ἐκφράζουν καί διατυπώνουν ἀνήκουν οἱ ἀκόλουθες:
1. Ὁ γραπτός καί ὁ προφορικός λόγος πρέπει νά βοηθᾶ τούς ἀνθρώπους νά ἀγνοήσουν τίς ἐπιμέρους θρησκευτικές διαφορές.
2. Ἀσχέτως τοῦ χριστιανικοῦ δόγματος καί τῆς θρησκείας στήν ὁποία ἀνήκουν, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι πρέπει νά συνειδητοποιήσουν ὅτι λατρεύουν τόν ἴδιο παγκόσμιο Θεό στήν πολλαπλότητα τῶν ἐκδηλώσεών του.
3. Πρέπει νά γίνεται σεβαστό ὅτι ὅλες οἱ θρησκευτικές παραδόσεις ἤ ἀτραποί προέρχονται ἀπό κοινή πηγή καί ἰσοτίμως καί θεμιτῶς ὁδηγοῦν στόν ἴδιο στόχο2 .
4. Πρέπει νά χαρακτηρίζονται ὡς ἐπουσιώδεις οἱ διαφορές μεταξύ τῶν διάφορων θρησκειῶν.
5. Πρέπει νά καλλιεργεῖται ἡ βεβαιότητα ὅτι ἡ πληρότητα τῆς ἀλήθειας θά ἐπιτευχθεῖ μόνο μέ τή σύνθεση τῶν ἐπιμέρους θρησκευτικῶν παραδόσεων.
6. Εἶναι ἀναγκαία μιά μορφή ἐντατικῆς ἐργασίας γιά τή θρησκευτική σύγκλιση μέ ταυτόχρονη ἐνθάρυνση τῶν πιστῶν τῶν διαφορετικῶν θρησκευτικῶν παραδόσεων γιά τή συμμετοχή τους καί σέ ἄλλα θρησκευτικά μονοπάτια καί πνευματικές κινήσεις γιά τή διεύρυνση τῆς συνειδητότητάς τους.
7. Πρέπει νά καλλιεργεῖται ἡ ἰσότιμη θεώρηση ὅλων τῶν πνευματικῶν διδασκάλων τῆς ἀνθρωπότητας, ἕνας ἐκ τῶν ὁποίων εἶναι, κατ’αὐτούς, καί ὁ Χριστός3 .
Ἡ προβληματική αὐτή υἱοθετήθηκε ἀπό τούς θιασῶτες τῆς λεγόμενης «Νέας Ἐποχῆς» (New Age) ἤ Ἐποχῆς τοῦ Ὑδροχόου. Πρόκειται περί ἑνός παγκόσμιου φαινομένου, ἄκρως ἀντιχριστιανικοῦ ὡς πρός τόν χαρακτήρα, ἀποκρυφιστικοῦ ὡς πρός τήν προέλευση καί πολυσύνθετου ὡς πρός τή διάρθρωση. Ἡ «Νέα Ἐποχή» διαφημίζει τήν ἐποχή τή δική της ἀκριβῶς ὡς ἐποχή ἁρμονικῆς συμβίωσης τῶν θρησκειῶν ἀφ’ ἑνός καί ἀφ’ ἑτέρου ὑπέρβασης καί στό θρησκευτικό πεδίο τῶν προβλημάτων, πού δημιούργησε ἡ ἐποχή τοῦ Ἰχθύος καθώς κυριαρχοῦσε ὁ Χριστιανισμός. Ὅλες οἱ θρησκεῖες ἀλλά καί αὐτά τά παραθρησκευτικά μορφώματα, σύμφωνα μέ τή νεοεποχίτικη ἀντίληψη, εἶναι ἰσότιμοι τρόποι προσέγγισης καί δρόμοι ἐναλλακτικῆς πρόσβασης πρός τόν Θεό, πού βεβαίως δέν εἶναι ὁ Τριαδικός Θεός τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ θείας Ἀποκαλύψεως.
Γιά τή «Νέα Ἐποχή» κάθε ἀντίληψη περί μοναδικότητας τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου, κάθε θέση πού δέν ἀποδέχεται ὡς ἰσόκυρες ὅλες τίς θρησκευτικές δοξασίες, θεωρεῖται φανατισμός, μισαλλοδοξία, παρωχημένη καί διχαστική προσέγγιση. Ἀναφέρουν, χαρακτηριστικά, Ἕλληνες ἐκπρόσωποι τῆς «Νέας Ἐποχῆς»: «κατά τήν ἐποχή αὐτή τῆς σύγκλισης τῶν πάντων ἐπί Γῆς, τό ζητούμενο ἀπό τούς ἀνθρώπους τοῦ πνεύματος εἶναι ἡ ἀπόρριψη κάθε ἐτικέτας καί κάθε θεώρησης μιᾶς θρησκείας ἤ πνευματικῆς ἀγωγῆς ὡς μοναδικῆς ἤ ἔστω ἀνώτερης»4 .
Ἡ ἐκδοχή τοῦ θρησκευτικοῦ συγκρητισμοῦ καλλιεργεῖται σήμερα τεχνηέντως καί ἀπό πολλά Μ.Μ.Ε., διαδικτυακούς τόπους, κοσμικά περιοδικά, ἔντυπα νεοεποχίτικων κινήσεων ἀλλά καί, πολλές φορές, ἀπό τούς λεγόμενους διαμορφωτές γνώμης.
Ὕστερα ἀπό τέτοιες τοποθετήσεις, ἀντιλαμβανόμαστε γιατί κάθε λόγος πού ἀναφέρεται στή μοναδικότητα τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ θείας Ἀποκαλύψεως, κάθε τοποθέτηση πού ἀρνεῖται νά σμικρύνει ἤ νά ἐξισώσει τό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας ὡς Σώματος τοῦ Χριστοῦ, μέ τήν ὁποιαδήποτε θρησκευτική μεταπτωτική δοξασία, χαρακτηρίζεται ἀπό τούς θιασῶτες τοῦ θρησκευτικοῦ συγκρητισμοῦ ὡς φανατισμός, ὡς μισαλλοδοξία καί ὡς παρωχημένη καί διχαστική προσέγγιση. Μπροστά σ’ αὐτοῦ τοῦ εἴδους τίς μεθοδεύσεις, ὑπάρχει γιά τόν Ὀρθόδοξο χριστιανό μία μόνον ἀπάντηση:
Ἡ ἀπόλυτη πιστότητα σέ ὅσα «Οἱ Προφῆται εἶδον, οἱ Ἀπόστολοι ἐδίδαξαν, ἡ Ἐκκλησία παρέλαβεν καί οἱ διδάσκαλοι ἐδογμάτισαν».
Ἐξ ἐπόψεως ὀρθοδόξου ἀξιολογούμενη, ὅλη αὐτή ἡ ἐπιχειρηματολογία μπορεῖ ἄνετα νά χαρακτηριστεῖ ὡς μία ἀκόμη σύγχρονη ἔκφραση τοῦ «μυστηρίου τῆς ἀνομίας» (Β΄ Θεσ. 2,7).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ.
1. Πρβλ. R. Hummer, “Synkretismus.V.Neureligiositӓt”, LThK 9 (2000) 1182.
2. Πρβλ. U. Berner, “Synkretismus-Begegnung der Religionen”, στόν τόμο J. Piepke (ἐπιμ.), Kultur und Religion in der Begegnung mit dem fremden, Nettetal 2007, σ. 66-68.
3. J. Aagaard, “Synkretismus”, στόν τόμο H. Krüger κ.ἄ. (ἐπιμ.), Ökumene Lexikon. Kirchen, Religionen, Bewegungen, Frankfurt 1983, 1133.
4. Περ. ΖΕΝΟΦΙ, τ. 2 (1991) 52.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΤΥΠΟ