Πρωτ. Στέφανος Στεφόπουλος
ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
ΑΙΡΕΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ
Έχει διαπιστωθεί τα τελευταία χρόνια πως κάποιοι αδελφοί μας, κληρικοί και λαϊκοί, αρθρογραφούν στα διάφορα μέσα, τα κοινωνικά δίκτυα, γράφουν βιβλία και περιοδικά παραπέμποντας σε αιρετική βιβλιογραφία.
Επικαλούνται μαρτυρίες και εμπειρίες αιρετικών ανθρώπων ή γενικότερα πλανεμένων, θέτοντας σε πνευματικό κίνδυνο τις ψυχές ανυποψίαστων συνανθρώπων μας. Είτε από ενδιαφέρον που εξάπτεται από τις παραπομπές αυτές είτε από περιέργεια.
Σχετικά πρόσφατα, κληρικός της Νότιας Ελλάδας παρέθετε ολόκληρα κείμενα από βιβλίο του γκουρού της θετικής σκέψης Α. Καλογήρου. Η θετική σκέψη, όμως, είναι πρακτική ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του Ορθοδόξου Χριστιανού.
Σε άλλη περίπτωση, ένας εκκλησιαστικός ραδιοφωνικός σταθμός συνεργάζεται επί μακρό διάστημα με ψυχολόγο που προωθεί ινδουϊστικές θεωρίες.
Τέλος, κάποιοι θεωρούν λανθασμένα ως Ορθόδοξους, καλλιτέχνες όπως διεθνούς κλάσης συγγραφείς, τους οποίους προβάλλουν μέσα από άρθρα, ημερίδες, συνέδρια, εκθέσεις κλπ.
Τι γνώμη, όμως, έχουν οι Άγιοι και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας για την ανάγνωση αιρετικών βιβλίων και την παραπομπή σ’ αυτά;
Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Στα κηρύγματά του, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρεται επανειλημμένα στις αιρέσεις και την ανάγκη να αποφεύγονται τα αιρετικά έργα. Στο κήρυγμα του για το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, αναφέρει: “Δεν πρέπει να ασχολούμαστε με τα βιβλία των αιρετικών, γιατί το μόνο που προσφέρουν είναι σύγχυση και διαστρέβλωση της αλήθειας. Κάθε βιβλίο που παραποιεί τη θεολογία είναι επικίνδυνο για την ψυχή και πρέπει να το αποφεύγουμε.”
Άγιος Αθανάσιος ο Μέγας: Σε πολλές από τις επιστολές του και τα έργα του, μιλάει για τους κινδύνους της αίρεσης, όπως του Αρείου, και προειδοποιεί τους πιστούς να αποφεύγουν τις αιρετικές γραφές. Στο “Κατά Αρείου”, ασχολείται και με τις αιρετικές ιδέες που διαδίδονται μέσω βιβλίων και συγγραμμάτων.
Ο Άγιος αναφέρει: “Οι αιρετικοί συγγραφείς διαστρέφουν την αλήθεια με τα γραπτά τους, και γι’ αυτό πρέπει να τα αποφεύγουμε. Κάθε βιβλίο που παραποιεί την πίστη, πρέπει να απορρίπτεται και να μη διαβάζεται από εκείνους που αγαπούν την αλήθεια.”
Στην “Επιστολή προς τους Επισκόπους“, τονίζει την ανάγκη να διαφυλαχθεί η αυθεντικότητα της πίστης και να αποφεύγονται τα αιρετικά βιβλία που παραποιούν την αλήθεια.: “Οι αιρετικές διδασκαλίες έχουν τη δύναμη να παρασύρουν πολλούς, και τα βιβλία που τις περιέχουν είναι σαν δηλητήριο για την ψυχή. Δεν πρέπει να τα αφήνουμε να επηρεάζουν την Εκκλησία ή να γίνουν αιτία πλάνης για τους αθώους.”
Στην “Επιστολή προς τον Πατριάρχη Αντιοχείας”: Τονίζει την ανάγκη να αποφεύγονται τα αιρετικά βιβλία και να μην επιτρέπεται στους πιστούς να έρχονται σε επαφή με τις ψευδείς διδασκαλίες που μπορεί να βρουν σε διάφορους συγγραφείς: “Πρέπει να είμαστε αυστηροί με τα βιβλία που διαβάζουμε. Κάθε αιρετικό βιβλίο είναι επικίνδυνο για την ψυχή, διότι μπορεί να παραπλανήσει και να απομακρύνει τους πιστούς από την αλήθεια. Οι αιρετικοί συγγραφείς είναι σαν κακοί γιατροί που προσπαθούν να θεραπεύσουν την ψυχή με φάρμακα δηλητηριώδη.”
Άγιος Ιουστίνος ο Μάρτυρας : Στα έργα του, ο Άγιος Ιουστίνος προειδοποιεί τους χριστιανούς να αποφεύγουν τα έργα των φιλοσόφων και των αιρετικών, και ενθαρρύνει την ανάγνωση των θεόπνευστων γραφών, που αποτελούν την αληθινή πηγή της διδασκαλίας της Εκκλησίας.
“Απολογία Β΄” (Apologia II) Στη δεύτερη απολογία, ο Ιουστίνος απευθύνεται εκ νέου στους Ρωμαίους άρχοντες, εκθέτοντας τις αρχές και τη διδασκαλία του Χριστιανισμού και αποκαλύπτοντας τα λάθη της ειδωλολατρίας και των ψευδών διδασκαλιών. Αν και η απολογία εστιάζει κυρίως στην υπεράσπιση του Χριστιανισμού απέναντι στις κατηγορίες των Ρωμαίων, έχει σαφείς αναφορές στην ανάγκη να αποφεύγονται οι ψευδείς διδασκαλίες και οι αιρέσεις: “Αν οι άνθρωποι διαβάζουν αιρετικά βιβλία που παραποιούν την αλήθεια του Χριστού, η ψυχή τους είναι σε κίνδυνο. Γι’ αυτό πρέπει να διδάσκουμε την αληθινή πίστη και να απορρίπτουμε όλα όσα παραπλανούν τους ανθρώπους και τους οδηγούν μακριά από τον Θεό.”
Μερικές αναφορές του Μέγα Βασιλείου: Στο έργο του “Προς τους νέους”, ο Μέγας Βασίλειος αναφέρεται στους κινδύνους των αιρετικών διδασκαλιών και της ανάγνωσης βιβλίων που δεν είναι σύμφωνες με τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Ειδικότερα, τονίζει την ανάγκη να είναι κανείς πολύ προσεκτικός σε ό,τι διαβάζει, καθώς τα βιβλία που περιέχουν αιρετικές ιδέες μπορούν να αλλοιώσουν την καθαρότητα της πίστης και να οδηγήσουν σε πλάνες.
Στην “Επιστολή προς τον Γρηγόριο Θεολόγο”, προειδοποιεί για την ανάγκη να αποφεύγονται οι αιρετικοί συγγραφείς και τα έργα τους. Αναγνωρίζει την επικινδυνότητα των έργων που διασπείρουν αιρέσεις και επηρεάζουν αρνητικά την πίστη των πιστών.
Στο “Περί της Αγίας Τριάδος”, ο Μέγας Βασίλειος αντιπαρατίθεται σε διδασκαλίες που παραποιούν τη θεολογία της Εκκλησίας και ιδιαίτερα τις αιρέσεις, όπως η αρειανική αίρεση, που αμφισβητούσε τη θεότητα του Χριστού. Αν και το έργο του εστιάζει κυρίως στην υπεράσπιση της θεότητας του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, είναι σαφές ότι ο Μέγας Βασίλειος θεωρούσε την ανάγνωση αιρετικών βιβλίων ως επικίνδυνη για την ψυχή και την πνευματική υγεία του πιστού.
Αναφορές του Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου για την αποφυγή των αιρετικών βιβλίων: Στο έργο του “Έργα Θεολογικά και Ποιμαντικά”, ο Άγιος Συμεών αναφέρεται στις πλάνες που προκύπτουν από τις αιρετικές διδασκαλίες. Ειδικότερα, τονίζει την ανάγκη να προστατευόμαστε από τις ψευδείς ερμηνείες της πίστης και να αποφεύγουμε τις αιρετικές ιδέες που παραμορφώνουν τη θεολογία της Εκκλησίας: “Εκείνος που διαβάζει τα αιρετικά βιβλία ή ακούει τις αιρετικές διδασκαλίες και δεν τις απορρίπτει αμέσως, θα καταλήξει να ακολουθεί τα ψεύδη και να χάνει την αληθινή πίστη.”
Στο έργο του “Λόγοι Θεολογικοί”, εξηγεί την αλήθεια της Χριστιανικής πίστης και καταδικάζει τις αιρέσεις, αναφέροντας την επικινδυνότητα των αιρετικών βιβλίων και τη διαστρέβλωση της αλήθειας που αυτά προωθούν: “Οι αιρετικοί, με τα βιβλία τους, παραποιούν την αλήθεια του Ευαγγελίου και προσπαθούν να αποπροσανατολίσουν τον πιστό από την αληθινή διδασκαλία της Εκκλησίας. Πρέπει να φυλαγόμαστε από αυτά και να προσκολλούμαστε στην αυθεντική παράδοση.”
Άγιος Ειρηναίος της Λυόν ένας από τους πρώτους μεγάλους απολογητές της Εκκλησίας, είναι ιδιαίτερα γνωστός για την καταπολέμηση των αιρέσεων, κυρίως της Γνωστικής αίρεσης. Στο έργο του “Κατά των αιρέσεων” (Adversus Haereses), που είναι το πιο σημαντικό έργο του, ο Άγιος Ειρηναίος προειδοποιεί τους Χριστιανούς να αποφεύγουν τις αιρετικές διδασκαλίες και τα βιβλία που τις προωθούν, καθώς αυτά οδηγούν σε πλάνες: “Όταν κάποιος διαβάζει βιβλία που διαστρεβλώνουν την αλήθεια και την πίστη, απομακρύνεται από την ορθόδοξη διδασκαλία και οδηγείται στην πλάνη.” (Από το “Κατά των αιρέσεων”, Βιβλίο ΙΙ, Κεφάλαιο 1).
Ιερός Αυγουστίνος: Η ανάγνωση των κακών βιβλίων μας διδάσκει να γνωρίζουμε το κακό χωρίς αποστροφή, να μιλούμε χωρίς αιδώ και να κάνουμε το κακό χωρίς ντροπή.
Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: Να μην διαβάζεις βιβλία των αιρετικών και αθέων, που άλλα φανερώνουν επιφανειακά και άλλα εννοούν.
Ο άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ: Όποιος διαβάζει τα βιβλία των ψευδοδιδασκάλων, κοινωνεί με το πονηρό και σκοτεινό πνεύμα του ψεύδους. Το επιβεβαιώνουν οι φωστήρες της Εκκλησίας, οι άγιοι πατέρες. Γράφει, για παράδειγμα, ο ιερομάρτυρας όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός: «Να μη διαβάζει κανείς εκείνα που δεν αρέσουν στον Θεό… Ποια η ανάγκη να λάβει πνεύμα ακάθαρτο αντί Πνεύμα Άγιο;».
Αν ανήκεις στα παιδιά της οικουμενικής Ανατολικής Εκκλησίας, από τα θρησκευτικά βιβλία να διαβάζεις μόνο εκείνα που έχουν γραφεί από τους αγίους πατέρες της. Η ίδια σού το ζητάει. Αν δεν συμφωνείς, τότε δεν είσαι παιδί της Εκκλησίας αλλά κριτής της. Είμαι στενοκέφαλος, μονόπλευρος, αμόρφωτος; Ας είμαι. Προτιμώ να έχω όλα αυτά τα ελαττώματα και να υπακούω στην Εκκλησία, παρά να είμαι ένας «έξυπνος», «ανοιχτόμυαλος» και «σοφός», που παρακούει την Εκκλησία και χωρίζεται απ’ αυτήν. Τα πιστά και αληθινά παιδιά της ακούνε ευχάριστα τα λόγια μου και συμφωνούν μαζί μου, γνωρίζοντας ότι όσοι θέλουν ν’ αποκτήσουν την ουράνια σοφία, πρέπει ν’ απαρνηθούν τη δική τους, τη γήινη, όσο μεγάλη κι αν είναι.
Εσύ κι εγώ, όμως, πρέπει απαραίτητα να φυλαγόμαστε από την ανάγνωση βιβλίων γραμμένων από ψευδοδιδασκάλους. Και ψευδοδιδάσκαλος είναι καθένας που γράφει για τον Χριστό ή τη χριστιανική πίστη και ηθική, χωρίς να ανήκει στην Ανατολική Εκκλησία, τη μία και μόνη αγία.
Πες μου, πως είναι δυνατό να σ’ αφήσω να διαβάζεις κάθε βιβλίο, όταν ο συγγραφέας του σε οδηγεί όπου εκείνος θέλει, πείθοντάς σε να συμφωνείς μ’ όλα εκείνα, στα οποία του χρειάζεται η σύμφωνη άποψή σου, και να απορρίπτεις όλα εκείνα, τα οποία του χρειάζεται να απορρίψεις;
Η πείρα αποδεικνύει πόσο καταστροφικές είναι οι συνέπειες από την ανάγνωση βιβλίων με κακοδοξίες. Τόσα και τόσα μέλη της Εκκλησίας μας συναντούμε, που έχουν τις πιο συγκεχυμένες, τις πιο λαθεμένες, τις πιο παράδοξες και αντιεκκλησιαστικές ιδέες για τον χριστιανισμό, ιδέες που οικειώθηκαν με την ανάγνωση αιρετικών βιβλίων! (ΠΗΓΗ)
Δεν είναι όμως μόνο οι αιρετικοί από τους οποίους κινδυνεύουμε κι εμείς να πλανηθούμε αλλά και μεγάλου κύρους και αναγνωρισιμότητας διεθνώς πρόσωπα καλλιτεχνών όπως ο Νίκος Καζαντζάκης.
Έλεγε ο π.Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος: Αυτό έχει κάνει και ο Καζαντζάκης. Κι αν κάπου έχη και κάποια σελίδα της προκοπής, λίγο πιο πέρα, στην άλλη, ρίχνει υδροκυάνιο μέσα. Γιατί να συστήσουμε να τον διαβάσουν οι νέοι μας; Θα οικοδομηθούν, θα ωφεληθούν; Τι να πάρουν από τον Καζαντζάκη, που κάθε λίγο και λιγάκι λέγει αθλιότητες και αισχρότητες; Δεν ξέρεις σε ποια σελίδα θα σου πη κάτι καλό και σε ποια σελίδα θα σου πη τις αχρειότητές του. (ΠΗΓΗ)
Και ο άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης: «Σου φτιάχνω μια εξαιρετική, πεντανόστιμη ομελέτα, αλλά ρίχνω και μια κουτσουλιά μέσα. Την τρως; Δεν την τρως, έχει μαγαριστεί ολόκληρη».
-Μου ήρθαν δυο χθες και άρχισαν τη συζήτηση για τον προαναφερθέντα συγγραφέα. Ο ένας τον επαινούσε και ο άλλος τον κατηγορούσε. Τότε εγώ τους είπα: “Βρε παιδιά, τι λέει ο Χριστός στο Ευαγγέλιο; Δεν λέει: «και ναι και όχι» Λέει: «ή ναι, ναι» ή «ου, ου». Έ, και εγώ σας λέω: «τον συγγραφέα αυτόν, ου, ου». (ΠΗΓΗ)
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως η συνήθειά μας αυτή να εξάπτουμε άθελά μας την περιέργεια και το ενδιαφέρον των ανθρώπων γιά περαιτέρω μελέτη μέσα από αναφορές και παραπομπές σε γραπτά και λόγους αιρετικών και πλανεμένων, μόνο κινδύνους εγκυμονεί – ειδικά γιά την ψυχή τους την αθάνατη.
Κατά την τοποθέτηση του π. Ιωάννη Φωτόπουλου σε σχετική ημερίδα της Ι. Μ. Κηφισιάς: Μετά τά παραπάνω παραδείγματα ἴσως κάποιοι διερωτῶνται ποῦ βρισκεται τό κακό ἕνας χριστιανός νά διαβάζει τέτοια βιβλία γιά ἐνημέρωσή του. Στό σημεῖο αὐτό θέλουμε νά ὑπογραμμίσουμε αὐτό πού εἰπώθηκε στήν ἀρχή. Δέν μελετοῦμε ἀπό περιέργεια, ἀλλά πρός γνώση τῆς πίστεώς μας καί οἰκοδομῆς μας στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ἡ περιέργεια ἔχει ρίζα της τήν ἄγνοια τῶν ἀληθειῶν τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, τήν ἔλλειψη σταθερῆς ἀναφορᾶς μας στόν Χριστό καί τήν ἀπουσία πνευματικοῦ ἀγῶνος ἄνευ τοῦ ὁποίου δέν μποροῦμε νά γευθοῦμε τή θεια Χάρη. (ΠΗΓΗ)
