Γένεση κεφ. 4-8: Η εξάπλωση του κακού και ο μέγας κατακλυσμός (Ελωχίμ-Νεφιλίμ)

Ιερεμίας Φούντας (+)

Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως 

Γένεση κεφ. 4-8:

Η εξάπλωση του κακού και ο μέγας κατακλυσμός

 

 

    Τα κεφ. 4-8 της Γένεσης περιέχουν μια άλλη εικόνα της θείας κρίσης αλλά και της λύτρωσης.

Μετά την έξωση των πρωτοπλάστων από τον Παρά­δεισο, που είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο της Γένε­σης, διαβάζουμε τώρα στο κεφ. 4 για τον πρώτο φόνο (4, 1-16). Ο Κάιν, ο πρώτος υιός του Αδάμ και της Εύας, φόνευσε τον νεώτερο αδελφό του τον Άβελ. Βλέπουμε ε­δώ ότι η επανάσταση  του ανθρώπου κατά του Θεού τον οδήγησε και σε επανάσταση  κατά του συνανθρώπου του· ο συμβάς φόνος επιβεβαιώνει την πεπτωκυία κατάσταση του ανθρώπου.

Μετά τον θάνατο του αδελφού του ο Κάιν μετακινήθη­κε ακόμη πιο μακρυά από την παρουσία του Θεού, «από προσώπου Θεού», όπως λέει το κείμενο. Έφυγε μακρυά από τους γονείς του και πήγε και «κατοίκησε στην γη Νώδ, προς ανατολάς της Εδέμ» (4, 16).

Η ανθρώπινη φυλή φαίνεται εδώ ότι είναι διαιρεμένη σε δυο μέρη, όπως δηλώνεται και από τους δύο γενεαλογι­κούς καταλόγους των κεφ. 4-5. Μεταξύ της γραμμής του Κάιν (4,17-24) και της γραμμής του Σηθ (4, 25 — 5, 32) γίνε­ται μια διάκριση. Η γραμμή του Κάιν χαρακτηρίζεται από τις κραυγές της εκδίκησης και τις φονικές πράξεις του ίδιου του Κάιν και του απογόνου του, του Λάμεχ (βλ. 4, 23-24). Η γραμμή του Σηθ, ο οποίος ήταν ο τρίτος υιός του Αδάμ και της Εύας (4, 25), παρουσιάζεται ως η αληθινή γραμμή των απογόνων του Αδάμ (5, 3) και χαρακτηρίζε­ται από την αρχική της αγιότητα (5, 18-24) και αφοσίωση στον Θεό (4, 26). Δια του Σηθ και των απογόνων του οι υιοί του Αδάμ «άρχισαν να επικαλούνται το όνομα του Κυρίου» (4, 26). Με άλλα λόγια, ενώ η γραμμή του Κάιν αποκόπτεται από τις γενεαλογίες του Αδάμ και βυθίζεται στο κακό, η γραμμή του Σηθ είναι η νόμιμη συνέχιση του σπέρματος του Αδάμ και κατευθύνεται προς την λατρεία του Θεού.

Το κεφ. 6 της Γένεσης μας λέει για την αυξηθείσα ασέβεια του κόσμου εκείνες τις μέρες και την απόφαση του Θεού να καταστρέψει την ανθρωπότητα  και τον πολιτι­σμό της με έναν μεγάλο κατακλυσμό πάνω στην γη.

Το κεφάλαιο αρχίζει με μια δύσκολη στην ερμηνεία της περι­κοπή:

Όταν άρχισαν οι άνθρωποι να πληθύνονται στην γη και απόκτησαν πολλές θυγατέρες, είδαν οι «υιοί του Θεού» τις «θυγατέρες των ανθρώπων» ότι ήταν ωραίες και πήραν για γυναίκες όσες τους άρεσαν. Τότε είπε Κύριος ο Θεός: «Δεν θα μείνει το πνεύμα μου σ’ αυτούς τους ανθρώπους για πάντα, γιατί έγι­ναν σάρκες· η ζωή τους θα φτάνει σε εκατόν είκοσι χρόνια». Εκείνα τα χρόνια και ακόμη αργότερα ή­ταν οι Νεφιλίμ στην γη· συνέβαινε δε όταν οι «υιοί του Θεού» ενώνονταν με τις «θυγατέρες των ανθρώπων» να τους γεννούσαν παιδιά. Αυτοί ήταν οι πολε­μιστές οι από παλιά, οι ονομαστοί άνδρες.

Ποιοί είναι οι «υιοί του Θεού» και ποιές οι «θυγατέρες των ανθρώπων», που αναφέρονται εδώ στην περικοπή μας ότι ήρθαν σε ένωση γάμου μεταξύ τους και γέννησαν τερατώδη όντα; Για τους «υιούς του Θεού» γίνεται γενικά παραδεκτή η ερμηνεία ότι πρόκειται περί των ανδρών της καλής γενεάς, περί των Σηθιτών, που έλαβαν τις «θυγατέ­ρες των ανθρώπων», των ανθρώπων δηλαδή της κακής γενεάς.

Υποστηρίζουμε όμως ως περισσότερο σοβαρή και πειστική την αντίθετη ερμηνεία ότι «υιοί Θεού» είναι οι άνδρες της κακής γενεάς του Κάιν και «θυγατέρες ανθρώπων» είναι οι θυγατέρες της καλής γενεάς. (Βλ. υπο­σημείωση 37). Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι το «υιοί Θε­ού» στο πρωτότυπο λέγεται «υιοί ελωχίμ», δηλ. «υιοί δυ­νατοί». Αυτοί οι «δυνατοί υιοί» πρέπει να αναζητηθούν στους Καϊνίτες, όπως πραγματικά μας παρουσιάζονται εις Γεν. 4, 17 εξ. Δυνατοί αυτοί («ελωχίμ») άρπαξαν τις γυναίκες της άλλης, της απαλής φυλής των Σηθιτών. (*)

Οποιαδήποτε ερμηνεία κι αν δώσουμε, στο κείμενο πά­ντως, που δόθηκε πρώτα έμφαση στον χωρισμό των δυο γενεών, της καλής και της κακής (4, 17-5, 32), γίνεται φανερό ότι η ανάμειξη των γενεών αυτών, που έπρεπε να παραμένουν χωρισμένες, αυτή η ανάμειξη προκάλεσε την αποστροφή του Κυρίου. Έτσι, η εδώ περικοπή μας είναι μια κατάλληλη εισαγωγή για την καταστροφή της ανθρω­πότητας δια του κατακλυσμού, που αναφέρεται στην συ­νέχεια (6, 5-7, 24), λόγω της αυξηθείσης αμαρτίας.

Ο Θεός αποφάσισε να καταστρέφει τον μολυνθέντα από την αμαρτία των ανθρώπων κόσμο, αλλ’ αποφάσισε να διασώσει και ένα υπόλοιπο ανθρώπων και ζώων, ως βάση για ένα νέο κόσμο (6, 5-22). Ο Νώε, που ήταν ένας δίκαιος απόγονος του Σηθ (5, 28-32), «βρήκε χάρη ενώπιον Κυρίου του Θεού» (6, 8) και έλαβε εντολή από τον Θεό να κατασκευάσει μια μεγάλη κιβωτό, για να σώσει τον εαυτό του, την οικογένειά του και ένα μεγάλο πλήθος ζώων, από την επερχόμενη καταστροφή (6, 9-22). Η περιγραφή του μεγάλου κατακλυσμού γίνεται στα κεφ. 7-8 της Γένεσης. Ο κατακλυσμός μαινόταν για 150 μέρες και κατά την γνώμη των περισσοτέρων σκέπασε όλο τον πλανήτη μέχρι βάθος πέντε μιλίων. Όλα καταστράφηκαν εκτός από τον Νώε και όσους ήταν μαζί του στην κιβωτό.

Ο κατακλυσμός είναι ιστορικό γεγονός, γι’ αυτό και όλοι οι λαοί, Βαβυλώνιοι, Ασσύριοι, Πέρσες, Ινδοί, Έλληνες, Κινέζοι, Φρύγες, Εσκιμώοι, Βραζιλιανοί κ.α. έ­χουν ως παράδοση ότι ένας μεγάλος κατακλυσμός κατέ­στρεψε όλη την ανθρωπότητα , εκτός από μια οικογένεια. Η καθολική αυτή παράδοση πρέπει να προϋποθέτει ιστο­ρικό γεγονός.

Ας αναφέρουμε την βαβυλωνιακή παράδο­ση περί του κατακλυσμού. Στα αρχεία του ναού του Μαρδούκ στην Βαβυλώνα υπάρχει η εξής ιστορία: Ο βασιλιάς Ξίσουθρος ειδοποιήθηκε από ένα θεό να κατασκευάσει έ­να πελώριο πλοίο και να βάλει σ’ αυτό τους φίλους και τους συγγενείς του, ζώα απ’ όλα τα είδη και αναγκαίες τροφές, για να σωθούν από τον κατακλυσμό. Ο Ξίσουθρος κατασκεύασε το πλοίο αυτό και έκανε κατά την ε­ντολή που έλαβε. Όταν σταμάτησε ο κατακλυσμός, λέει η βαβυλωνιακή αυτή Ιστορία, ο Ξίσουθρος εξαπέλυσε πουλιά, τα οποία δεν επέστρεψαν την τρίτη φορά.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η ιστορία του κατακλυσμού ως πραγματικού γεγονότος έχει διασωθεί κατά παραλλαγές στις ιστορίες των διαφόρων λαών, όχι όμως με την θεολογική τοποθέτηση που έχει στην Αγία Γραφή. Κατά τις μη βιβλικές αυτές ιστορίες υπάρχουν πολλοί θεοί που αποφασίζουν τον κατακλυσμό χωρίς καμμιά αιτία· τον αποφα­σίζουν αυθαίρετα. Ο ήρωας προτιμάται από έναν εκ των θεών, χωρίς πάλι να λέγεται καμμιά δικαιολογία για την προτίμηση αυτού. Κατά την βιβλική όμως ιστορία ο ένας Θεός, ο Κύριος όλου του κόσμου, αποφασίζει τον κατα­κλυσμό λόγω της αμαρτίας των ανθρώπων. Ο Νώε σώζε­ται για την δικαιοσύνη του. Η βασική διαφορά, λοιπόν, μεταξύ της βιβλικής διήγησης και των άλλων των ειδωλολατρικών διηγήσεων είναι στην θεολογική ερμηνεία που δίνει η βιβλική διήγηση και σ’ αυτό έγκειται η ασύγκριτη ανωτερότητά της.

 Οι αρχαιολογικές έρευνες έχουν ανακαλύψει ότι, πραγματικά, ένας μεγάλος κατακλυ­σμός συνέβη στην Μεσοποταμία περί το 4.000 π.Χ.

Στον κατακλυσμό επί της εποχής του Νώε η Ορθόδο­ξη Εκκλησίας μας βλέπει το Μυστήριο του ιερού Βαπτίσματος. Πραγματικά, ο μεγάλος κατακλυσμός επί Νώε μπορεί να θεωρηθεί σαν ένα «μεγάλο βάπτισμα». Στην Α­γία Γραφή τα νερά χρησιμοποιούνται πολλές φορές σαν σύμβολο του κόσμου, και ιδιαίτερα του πεσμένου κόσμου, που μολύνθηκε από το χάος του κακού και του θανάτου.

Το βύθισμα του Πέτρου στα νερά της θάλασσας, όπως διαβάζουμε στην σχετική ευαγγελική περικοπή (βλ. Ματθ. 14, 28-31), θεωρείται σαν ένα σύμβολο της στέρη­σης της ζωής και αυτό ήρθε ως αποτέλεσμα της ολιγοπιστίας στον Θεό. Όταν ο Πέτρος πήρε τα βλέμματά του από τον Χριστό, από τον σαρκωμένο Υιό του Θεού, άρχι­σε να βυθίζεται στο χάος και τον θάνατο των υδάτων, ένοιωσε ότι καταβροχθίζεται από ένα βυθισμένο κόσμο και χρειάστηκε το Χέρι του Ίδιου του Χριστού για να ανυψωθεί.

Στο Μυστήριο του βαπτίσματος ο άνθρωπος βυθίζεται στο νερό. Αυτό το βύθισμα είναι μια συμμετοχή στον θά­νατο του Χριστού. Και η ανάδυση από τα νερά του βαπτί­σματος είναι μια συμμετοχή στην ανάσταση του Χριστού. Όπως είδαμε, ο αμαρτωλός άνθρωπος αποξενώθηκε από την ζωή του Θεού. Με την σάρκωση όμως του Υιού του Θεού δίνεται στον άνθρωπο μια δεύτερη ευκαιρία να ενω­θεί με τον Θεό με την πίστη, την αγάπη και την υπακοή. Πεθαίνοντας για μας ο Χριστός πάνω στον Σταυρό, μπή­κε στον θάνατό μας και τον μετέτρεψε σε ένα δρόμο για μια νέα ζωή. Ο θάνατος του Χριστού κατέστρεψε τον ίδιο τον θάνατο, γιατί ο Χριστός είναι η Ζωή. Με την κατάδυση του Χριστού στα ύδατα του χάους και του θανάτου, λέει κάποιος, αυτά τα ύδατα – που μπορεί να εκληφθούν ως σύμβολα όλου του πεπτωκότος κόσμου – γέμισαν με την παρουσία του Θεού. Τα νερά του βαπτίσματος, λοιπόν, παριστάνουν όχι μόνο τον θάνατο, αλλά και ένα κόσμο που μεταμορφώθηκε με την σαρκωμένη ζωή του Θεού. Με το βάπτισμα πεθαίνουμε για την αμαρτία και αναστηνόμαστε στην αιώνια ζωή του Χριστού (βλ. Ρωμ. 6, 1 εξ.).

Ο απόστολος Πέτρος κάνει σαφή την σχέση μεταξύ του κατακλυσμού και του Μυστηρίου του βαπτίσματος. Λέει ότι το σωστικό έργο του Χριστού προτυπωνόταν «στον καιρό του Νώε, τότε που ετοιμαζόταν η κιβωτός. Λίγοι μονάχα, οκτώ όλοι κι όλοι, διασώθηκαν με την κι­βωτό από το νερό, που ήταν ο τύπος του σημερινού βαπτί­σματος, το οποίο δεν είναι η αποβολή της ακαθαρσίας του σώματος αλλά η δέσμευση που αναλαμβάνετε ενσυνείδητα απέναντι στον Θεό. Με το βάπτισμα κερδίζετε τώρα κι εσείς την σωτηρία σας, χάρη στην ανάσταση του Ιησού Χριστού». (Α’ Πέτρ. 3, 18. 20-21).

Πραγματικά υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ του κατα­κλυσμού και του Μυστηρίου του βαπτίσματος. Τα νερά, που καθάρισαν την γη από τους μολυσμούς των αμαρτω­λών, έσωσαν αυτούς που βρίσκονταν στην κιβωτό, υψώνοντάς τους πάνω από την επιφάνεια της γης, όπου θα κα­ταστρέφονταν. Αυτό, πραγματικά, είναι τύπος του βαπτί­σματος, γιατί στα νερά του βαπτίσματος καταστρέφεται – εξαλείφεται το προπατορικό αμάρτημα  του βαπτιζόμενου, και σώζεται αυτός ενσωματούμενος στο Σώμα του Χριστού, που είναι η Εκκλησία.

Ο κατακλυσμός στις ημέρες του Νώε είναι ένα σύμβο­λο της αιώνιας κρίσης του Θεού στην αμαρτία. Ο απόστο­λος Πέτρος απεικονίζει τον Νώε σαν ένα τύπο αυτών που προσβλέπουν στον Θεό με πίστη και γι’ αυτό λυτρώνονται κατά τα ελέη του Θεού από την καταστροφή που φέρει η αμαρτία. Και η κιβωτός είναι σύμβολο της Εκκλησίας, στην Οποία διασώζεται το λείμμα των πιστών.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

Για τους «υιούς του Θεού» υπάρχουν τρεις κυρίως ερμηνείες:

α) Πρόκειται περί των πεπτωκότων αγγέλων. Η ερμηνεία αυτή είναι εσφαλμένη, γιατί οι άγ­γελοι δεν νυμφεύονται (βλ. Ματθ. 22, 30).

β) «Υιοί του Θεού» είναι οι Σηθίτες, οι απόγονοι της καλής γενεάς, που έλαβαν για γυναίκες τους τις «θυγατέρες των ανθρώπων», τις γυναίκες των Καϊνιτών, των ανθρώπων της κακής γενεάς. Η ερμηνεία αυτή γίνεται σήμερα παραδεκτή από τους περισσότερους και μπο­ρεί να σταθεί. Δημιουργεί όμως και ορισμένα ερωτηματικά· γιατί δεν εξηγείται πως από αυτόν τον γάμο, που οι άνδρες ήταν ευσεβείς και ήπιοι, όπως ήταν οι Σηθίτες, προήλθαν άνδρες ισχυροί πολεμιστές, όπως ήταν οι Γίγαντες (στίχ. 4) και πως ακόμη οι Καϊνίτες, άνδρες πολεμιστές και σκληροί, ανέχθηκαν την αρπαγή των γυναικών τους από τους ήπιους Σηθίτες. Οι ίδιες δε οι γυναίκες τους θα ήταν εξοπλισμένες με τον οπλισμό των ανδρών τους ή θα ήταν εξασκημένες στην επίθεση και δεν θα ήταν, λοιπόν, εύκολο να αρπαγούν γιατί η περι­κοπή μας εδώ μιλάει μάλλον περί αρπαγής («είδαν… και πήραν όσες τους άρε­σαν»). Ακόμη πρέπει να παρατηρήσουμε ότι πουθενά οι άνδρες της καλής γενε­άς δεν ονομάστηκαν «υιοί του Θεού»,

γ) Κατά την τρίτη ερμηνεία, που πρέπει να προσεχθεί, η έκφραση «υιοί Θεού» δεν λέγεται για να χαρακτηρίσει ως κα­λούς και ευσεβείς τους ανθρώπους που εννοεί. Οι «υιοί του Θεού» στο πρωτότυ­πο λέγονται «υιοί ελωχίμ», δηλαδή «υιοί δυνατοί». Το «ελωχίμ» ερμηνεύεται πάντα «δυνατός», «ισχυρός». Ο Σύμμαχος ερμηνεύει την έκφραση «υιοί Θεού» ως «υιοί των δυναστευόντων». Ποιοι όμως είναι αυτοί οι «ισχυροί άνδρες»;

Κατά πρώτον ας απαντήσουμε στο ερώτημα ποιές είναι οι «θυγατέρες των ανθρώπων». Με την έκφραση «άνθρωποι» η περικοπή μας εδώ εννοεί τους Σηθίτες, τους ανθρώπους της καλής γενεάς. Για τους Καϊνίτες δεν ενδιαφέρεται πια ο ιερός συγγραφέας. Οι πληροφορίες του γι’ αυτούς τελείωσαν στο κεφ. 4, στην αρχή δε του κεφ. 5 (στίχ. 3) ο Σηθ λαμβάνει την θέση του πρωτοτόκου, ο δε Κάιν δεν μνημονεύεται καθόλου, αν και είναι πρωτότοκος. Για τους Σηθίτες, λοιπόν, γίνεται λόγος εδώ και για την διαφθορά αυτών μιλάει το κεφ. 6, γιατί οι απόγονοι του Κάϊν ήταν ήδη διεφθαρμένοι. Οι «άνθρωποι», λοιπόν, που λέει εδώ η περικοπή μας είναι οι απόγονοι της καλής γενεάς. Οι «θυγατέρες των ανθρώπων» είναι οι θυγατέρες αυτής της γενεάς, των Σηθιτών. Αυτές τις γυναί­κες έλαβαν οι «υιοί ελωχίμ» («υιοί Θεού»), δηλαδή, οι «ισχυροί άνδρες». Αυτοί οι άνδρες είναι από τους απογόνους του Κάϊν. Στην περικοπή 4,17-24 οι Καϊνίτες περιγράφονται πραγματικά σαν εφευρέτες πολιτισμού, σαν πολεμιστές και σαν φιλήδονοι. Οι άνδρες αυτοί δελέασαν τις απλές «θυγατέρες των ανθρώπων» με τα εργαλεία της τέχνης τους, με τα μουσικά τους όργανα και την ισχυρή τους δύναμη και τις έλαβαν για γυναίκες τους. Μάλιστα οι γυναίκες των Σηθιτών βλέποντας αυτούς αήττητους με τον ισχυρό τους οπλισμό θα τους νόμισαν πραγματικά ως «υιούς του Θεού». Η φράση «πήραν για γυναίκες τους όσες τους άρεσαν» (στίχ. 2) όζει από την φιληδονία του πολυγαμιστού Λάμεχ (4, 19). Γιατί την πολυγαμία εννοεί και η εδώ έκφραση. Η διαφθορά, λοιπόν, της καλής γενεάς, η οποία κατέληξε στην δια κατακλυσμού καταστροφή της ανθρωπότητας, κατά την ερμηνεία αυτή, οφείλεται στην παραπλάνηση των γυναικών, ό­πως πάλι στην παραπλάνηση της Εύας οφείλεται η πτώση του ανθρώπου.

 

ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΕΣ Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ (Περιεχόμενο και Θεολογία της)

Υπό Ιερεμίου Φούντα Αρχιμανδρίτου

ΜΑΝΔΡΑ ΑΤΤΙΚΗΣ 1991

ΑΓΟΡΑ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ

ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ – ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ

 

 

Γένεση κεφ. 3: Η πτώση του ανθρώπου