ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ. ΧΡΗΣΤΟΥ
Ο ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ
ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Εταξίδευσε για τας Αθήνας μ’ ένα αιγινίτικο πλοίο, του οποίου οι ιδιοκτήτες ή πλοίαρχοι ήσαν «οικείοι», θα ελέγαμε μάλλον φίλοι τους οποίους εγνώρισε στην Αλεξάνδρεια. Μόλις εξανοίχθηκαν στη θάλασσα, στο Παρθένιο Πέλαγος, συνάντησαν φοβερή τρικυμία, αλλά τέλος έφθασαν σώοι στη Ρόδο, αφού ο Γρηγόριος προσευχήθηκε εκτενώς και υποσχέθηκε κι’ ο ίδιος ν’ αφιερωθή στον Θεό, όπως παλαιά είχε υποσχεθή η μητέρα του.
(…)
Η πόλις των Αθηνών στα μέσα του δ’ αιώνος ετραβούσε σαν μαγνήτης τους νέους των εξελληνισμένων επαρχιών, όσοι ήθελαν να γνωρίσουν την εστία της παιδείας που τώρα εθεωρούσαν δική τους. Στις αρχές του β’ αιώνος μ.Χ., επί των Αντωνίνων, είχε αρχίσει μια διαδικασία αναδιοργανώσεως της ανώτατης εκπαιδεύσεως, που την αναζωογόνησε σημαντικά, αν και δεν ωδήγησε στη συγκρότησι πανεπιστημίων, δηλαδή ενιαίων ιδρυμάτων με κεντρική διοίκησι, συντονισμένο πρόγραμμα διδασκαλίας και κοινά κτίρια. Οι τέσσερις έδρες φιλοσοφίας που λειτουργούσαν από παλαιά στην πόλι, μια για κάθε σύστημα ή «σχολή», μαζί με ένα αριθμό εδρών της ρητορικής, αποτελούσαν το καλύτερο τότε στην οικουμένη οικοδόμημα ανωτάτης εκπαιδεύσεως.
Οι σχολές, διευθυνόμενες από τους καθηγητάς, ήσαν μεταξύ τους ανεξάρτητες και παρέμειναν παντοτινά ανεξάρτητες. Έτσι κατά την εποχή εκείνη σχολή εσήμαινε ένα ίδρυμα που διέθετε ένα καθηγητή με δύο ή τρεις εταίρους (βοηθούς), ένα κτίριο μέτριου μεγέθους με χώρο για κατοικία του καθηγητού, αίθουσα διδασκαλίας και κήπο, περιωρισμένο αριθμό φοιτητών, που δεν φαίνεται να ξεπερνούσε ποτέ τις δεκάδες. Από αυτούς τους μαθητές μερικοί παρέμεναν περισσότερο από τον συνηθισμένο χρόνο κοντά στον καθηγητή ως εταίροι ή βοηθοί.
Τον β’ αιώνα η πόλις των Αθηνών μετέτρεψε μια από τις έδρες της ρητορικής σ’ επίσημη έδρα, την κατέστησε δηλαδή δημόσια με την επωνυμία «πολιτικός θρόνος», υπό την έννοια κυρίως ότι η πόλις κατέβαλε τη μισθοδοσία του καθηγητού, ενώ τα συνήθως υπέρογκα δίδακτρα χρησιμοποιούνταν για τα άλλα έξοδα της σχολής. Ο Μάρκος Αυρήλιος έπειτα ανέλαβε για λογαριασμό του κράτους τη μισθοδοσία κι’ αυτής και των τεσσάρων φιλοσοφικών εδρών, αλλ’ αργότερα με τον πληθωρισμό ο μισθός υποβαθμίσθηκε και συμπληρωνόταν από τα δίδακτρα.
Τον δ’ αιώνα υφίσταντο στάς Αθήνας οι τέσσερις έδρες της φιλοσοφίας, πολυάριθμες έδρες της ρητορικής και μερικές της ιατρικής. Επειδή, λόγω της επικρατήσεως του φιλοσοφικού εκλεκτισμού και του Χριστιανισμού οι φιλοσοφικές έδρες ευρίσκονταν πλέον σε κάποια παρακμή, τον τόνο στην πνευματική ζωή έδιδαν οι ρητορικές έδρες ή σχολές. Αν και τώρα οι δημόσιες έδρες ήσαν περισσότερες και γενικά η κεντρική αυτοκρατορική διοίκησις ασκούσε έλεγχο επί της λειτουργίας των δια των εκπροσώπων της, η πανεπιστημιακή ζωή κυριαρχείτο από τον οξύ ανταγωνισμό των καθηγητών για την προσέλκυσι περισσοτέρων κατά το δυνατό φοιτητών. Οι Αθηναίοι φυσικά δεν ήσαν πολύ ευχαριστημένοι από την παρουσία τόσων θορυβοποιών φοιτητών στη μικρή κατά τα άλλα πόλι τους τότε παρ’ όλη τη διαφήμησι που διενεργούσαν αυτοί προς χάρι των. Ακόμη και οι καθηγηταί, λόγω της ψύχρας προς αυτούς στάσεως του λαού, δεν τολμούσαν να κατεβούν στην αγορά για να ομιλήσουν δημοσία. Ήσαν δυο χωριστοί κόσμοι.
Για να μειώσουν τον ανταγωνισμό οι αρχές της πόλεως, μετά την αποχώρησι του Καππαδόκη καθηγητού Ιουλιανού διεχώρισαν τις σφαίρες επιρροής κατά γεωγραφικά διαμερίσματα, σύμφωνα με τους τόπους καταγωγής των φοιτητών. Έπειτα από το μέτρο τούτο κάθε καθηγητής συγκέντρωσε στη σχολή του τους συμπατριώτες του φοιτητάς που απετέλεσαν έτσι τοπικούς συλλόγους. Αλλά τα όρια δεν τηρούντο αυστηρώς και ο ανταγωνισμός συνεχιζόταν.
Εκπρόσωποι των φοιτητικών συλλόγων κατελάμβαναν τους λιμένες της Αττικής, για να εκβιάσουν τους νεοερχομένους φοιτητές, στην αρχή του εκπαιδευτικού έτους, να προσκολληθούν στον ιδικό τους διδάσκαλο, και πλοίαρχοι συνεννοημένοι με καθηγητές απεβίβαζαν το έμψυχο φορτίο τους στις ομάδες των ιδικών των σχολών. Έτσι π.χ. συνέβηκε ώστε ο Λιβάνιος, ενώ είχε ξεκινήσει από την Αντιόχεια με την πρόθεσι να παρακολουθήση μαθήματα του συμπατριώτη του Επιφανίου, συνελήφθη από τα μέλη άλλου συλλόγου και κατέληξε να φοιτήση στη σχολή του Διοφάντου, γειτονικής περιφέρειας.
Ο φοιτητής που συλλαμβανόταν με αυτόν τον τρόπο ωδηγείτο σε ασφαλές καταφύγιο και εξαναγκαζόταν να καταστή μέλος του οικείου φοιτητικού συλλόγου με όρκο. Ο τρόπος με τον οποίο εγίνονταν δεκτοί στην πανεπιστημιακή κοινότητα γενικά οι νέοι φοιτηταί περιγράφεται κατ’ αποκλειστικότητα μόνο από τον Γρηγόριο. ( βλέπε Παράρτημα)
Επικρατεί, λέγει, για τους νεοερχομένους ο «Αττικός νόμος», που είναι ένα παιγνίδι ανάμικτο με σοβαρότητα.
Ο νεοερχόμενος φοιτητής εφιλοξενείτο σε κάποιον φίλο ή σ’ ένα από αυτούς που τον είχαν συλλάβει. Έπειτα άρχιζαν να τον χλευάζουν όλοι με τη σειρά, για να καταρρίψουν το φρόνημά του. Αυτή η τακτική που φαίνεται κάτι φοβερό σε όσους την αγνοούν, είναι ένα παιγνίδι, διότι πρόκειται μάλλον για απειλές παρά για εκτέλεσι πράξεων. Στη συνέχεια ωδηγείτο με πομπή σε δημόσιο λουτρώνα με ένα αριθμό μελών του συλλόγου ως συνοδεία κατά δυάδες. Στην είσοδο του λουτρού επιδιωκόταν η τρομοκράτησίς του με βίαιες κινήσεις, απειλές και κραυγές. Η ένταξις του νέου στο σύλλογο έπειτα από αυτήν τη δοκιμασία επισφραγιζόταν με πλούσιο συμπόσιο, κατά το οποίο γινόταν επίδειξις ρητορείας.
Ο Γρηγόριος, δυο χρόνια μετά την άφιξί του στας Αθήνας, περίμενε τον ερχομό του φίλου του Βασιλείου. Γνωρίζοντας τον σοβαρό χαρακτήρα του έπεισε τα μέλη του φοιτητικού συλλόγου της σχολής του να μη επιμείνουν στην εφαρμογή της διαδικασίας μυήσεως επ’ αυτού, λόγω της απαρεσκείας του σε τέτοιου είδους παιγνίδια και οι φοιτηταί, πολλοί από τους οποίους είχαν ακουστά περί του Βασιλείου ως συμπατριώτη τους, πείσθηκαν, κι’ έτσι αυτός υπήρξε ίσως ο μόνος στα χρόνια του φοιτητής που εξαιρέθηκε από αυτόν τον κανόνα.
Ο ιστορικός Σωκράτης βεβαιώνει ότι ο Γρηγόριος, όπως και ο Βασίλειος άλλωστε, παρακολούθησε στάς Αθήνας τα μαθήματα των καθηγητών Ιμερίου και Προαιρεσίου, που ήσαν περίπου συμπατριώτες των.
Ο Ιμέριος, καταγόμενος από την Βιθυνία, όπου εγεννήθηκε το 310, σπούδασε και άσκησε το έργο του καθηγητού της ρητορικής στας Αθήνας -συνεχώς εκτός από δύο διαλείμματα- το πρώτο σύντομο εξ αιτίας μιας ήττας του σε δημόσιο ρητορικό διαγωνισμό από τον Προαιρέσιο, το δεύτερο μακρότερο κατόπιν προσκλήσεώς του από τον αυτοκράτορα Ιουλιανό στην Αντιόχεια. Έπειτα από κάποια διακύμανσι μεταξύ της προσχωρήσεως στη χριστιανική πίστι και την εμμονή στην ειδωλολατρία, προτίμησε τη δεύτερη, χωρίς να ενδιαφέρεται ιδιαιτέρως για την προβολή της.
Ο Προαιρέσιος, απώτερης αρμενικής καταγωγής, γεννήθηκε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας το 275 και πέθανε υπερενενηκοντούτης. Ήταν ακμαιότατος ακόμα και σ’ αυτήν την ηλικία, κατά δε τον μαθητή του Ευνάπιο είχε ακόμη πυκνή κόμη, υπαργυρίζουσα σαν αφρισμένη θάλασσα. Αφού κατέλαβε έδρα στας Αθήνας κι’ δίδαξε, προσελήφθηκε από τον αυτοκράτορα Κώνσταντα ως μέλος της ακολουθίας του στη Γαλατία, κι’ δίδαξε ένα διάστημα στη Ρώμη, όπου θαυμάσθηκε τόσο πολύ, ώστε του αφιερώθηκε χάλκινος ανδριάς με την επιγραφή «Η βασίλισσα Ρώμη τον βασιλεύοντα των λόγων». Όταν επέστρεψε στας Αθήνας ο Κώνστας του απέδωσε υψηλά πολιτικά αξιώματα, του στρατοπεδάρχου και του αγορανόμου, που είχαν μάλλον την έννοια εξασφαλίσεως κρατικής επιχορηγήσεως. Αν και σύμφωνα με το σχετικό διάταγμα του Ιουλιανού (361) ως Χριστιανός έπρεπε ν’ αποκλεισθή από την άσκησι καθηγητικού έργου, ο αυτοκράτωρ έκαμε μοναδική γι’ αυτόν εξαίρεσι, αυτός όμως αρνήθηκε την προσφορά και ακολούθησε τους άλλους Χριστιανούς συναδέλφους του αποχωρώντας από τη διδασκαλική έδρα προσωρινώς.
Όπως όλοι σχεδόν οι φοιτηταί της εποχής του, ο Γρηγόριος παρακολούθησε ευρύ πρόγραμμα μαθημάτων, δηλαδή ρητορικής που ήταν τότε η βασιλίς των επιστημών, φιλολογίας, φιλοσοφίας κατά τους τέσσερις κλάδους της (ηθική, θεωρητική, λογική, διαλεκτική), αστρονομία, γεωμετρία και αριθμητική, δίδοντας μεγαλύτερη προσοχή στη ρητορική και την ποίησι. Κάθε καθηγητής δίδασκε κατά καιρούς όλα αυτά τα αντικείμενα και κάθε φοιτητής τα παρακολουθούσε όλα. Θα κατανοήσωμε το εκπληκτικό τούτο φαινόμενο πολυμερείας, αν λάβωμε υπ’ όψι τη νοοτροπία της εποχής που ήταν ξένη προς την επιστημονική εξειδίκευσι και την τεχνολογία. Η εκπαίδευσις επεδίωκε την καλλιέργεια της προσωπικότητας του ανθρώπου και δεν είχε σχέσι με πρακτικές επιδιώξεις. Μόνο τρεις επιστημονικοί κλάδοι έμεναν έξω από το πρόγραμμα και απαιτούσαν εξειδικευμένη κατάρτισι στο πεδίο εφαρμογής θεολογία, νομική και ιατρική.
Ο Γρηγόριος διατηρεί αγαθή ανάμνησι από τη φοιτητική του ζωή στας Αθήνας. Διεσκέδαζε, όπως φαίνεται, με τα φοιτητικά παιγνίδια και μετείχε ο ίδιος σ’ αυτά, όταν δεν εξέρχονταν από τα όρια της κοσμιότητας, αυτό όμως έως ότου ήλθε ο Βασίλειος, που δεχόταν μεν να μετέχη σε διαλεκτικούς αγώνες, όχι όμως και στα άλλου είδους φοιτητικά παιγνίδια.
Από τότε και σ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών τους οι δυο Καππαδόκες κατέστησαν φίλοι αχώριστοι, είχαν μια στέγη, μια φροντίδα, μια σκέψι, μια ψυχή σε δύο σώματα και έγιναν ξακουστό ζευγάρι σ’ όλη την Ελλάδα.
Αυτός ήταν ο Βασίλειος, το μέγα κέρδος του εδώ βίου μου. Αυτόν είχα σύντροφο της παιδείας, της στέγης και των σκέψεων κι αν επιτρέπεται να καυχηθώ και λίγο, ήμαστε ζευγάρι φίλων διάσημο στην Ελλάδα. Τα είχαμε όλα κοινά, και μια ψυχή, που έδενε δυο χωριστά σώματα σε μια ενότητα.
Επιδίωξίς των ήταν η «φιλοσοφία», με την έννοια της σώφρονος και στοχαστικής διαβιώσεως, και γι’ αυτό έμειναν ξένοι προς τις έξαλλες αταξίες των συμφοιτητών τους.
Εγνώριζαν δυο δρόμους, πρώτον εκείνον που ωδηγούσε προς τους έξω παιδευτάς. Έγιναν διάσημοι σε όλη την Ελλάδα, όπως δεν διστάζει να καυχηθή ο Γρηγόριος, σαν τους παλαιούς Ορέστη και Πυλάδη, και συγκέντρωσαν γύρω τους και άλλους χριστιανούς φοιτητάς, για να συναποτελέσουν ένα σύλλογο σωφρόνων νέων. Πρέπει να σημειωθή ότι κατά την συνήθεια που επικρατούσε τον δ’ αιώνα ο Γρηγόριος, όπως και ο φίλος του, ήταν ακόμα αβάπτιστος και ο δεσμός του με την Εκκλησία ήταν ο του κατηχουμένου.
Ο Ιουλιανός, ο μετέπειτα αποστάτης αυτοκράτωρ, ήλθε στας Αθήνας για παρακολούθησι διαλέξεων το 355 και ο Γρηγόριος κατά βεβαίωσί του τον γνώρισε εκεί τότε, όπως πιθανώς και ο Βασίλειος. Ο Ιουλιανός μετά τον οικτρό θάνατο των γονέων του, έζησε στην Καισάρεια επί επταετία, αλλά δεν φαίνεται ότι οι τρεις νέοι είχαν ήδη σχετισθή εκεί, διότι αυτός ευρισκόταν τότε υπό περιορισμό στο φρούριο της πόλεως, αν και δεν είναι απίθανο να συναντήθηκαν κάποτε.
Πότε ακριβώς μετέβηκε ο Γρηγόριος στας Αθήνας; Για να το εξακριβώσωμε, πρέπει να λάβωμε υπ’ όψι τα λεγόμενό του ότι, όταν καταλήφθηκε από ζήλο για ανώτερες σπουδές ήταν αγένειος.
Και επίσης ότι, όταν έφευγε από τας Αθήνας «τελούμεν εις άνδρας εξ αγενείων». Η δήλωσις όμως ότι η παρειά του ήταν αχνούδιστη, που στο ποίημα έρχεται ευθύς πριν από την αναχώρησί του από την Αλεξάνδρεια για τας Αθήνας, μπορεί ν’ αναφέρεται στην από την Καισάρεια Καππαδοκίας αναχώρησί, αλλά οι σχετικοί στίχοι του ποιήματος εξέπεσαν. Αν συνέβαινε το δεύτερο, τότε από την Καππαδοκία θα εξεκίνησε σε ηλικία 19 περίπου ετών και, αφού αφιέρωσε δύο ή τρία έτη σε σπουδές στην Καισαρεία Παλαιστίνης και στην Αλεξάνδρεια, έφθασε στας Αθήνας σε ηλικία 22 ετών, το 350.
Οι σπουδές του στας Αθήνας πρέπει να ετελείωσαν μετά τέσσερα έτη, αλλά έμεινε εκεί περισσότερο, περιμένοντας να τελειώση το πρόγραμμά του και ο Βασίλειος που είχε έλθει δύο χρόνια αργότερα. Αλλ’ ενώ ο δεύτερος δεν φαίνεται καθόλου να δυσαρεστήται από την ιδέα της αναχωρήσεως, ο Γρηγόριος, «εγώ ο φιλαθήναιος», όπως έλεγε, εύρισκε ότι τίποτε στον κόσμο δεν ήταν τόσο οδυνηρό, όσο ο χωρισμός των φοιτητών από τας Αθήνας, αποχαιρετιστήριοι λόγοι, εναγκαλισμοί, ασπασμοί, παράπονα, δάκρυα.
Η ώρα της αναχωρήσεως έφθασε το 357, αλλ’ ενώ ο Βασίλειος έφυγε, η πίεσις των φίλων και θαυμαστών επί του Γρηγορίου ήταν τόσο αφόρητη, ώστε αυτός δεν μπόρεσε ν’ ακολουθήση τον φίλο του, όπως είχαν συμφωνήσει.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Κ. ΧΡΗΣΤΟΥ – ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ Ο ΜΥΣΤΗΣ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΕΛΛΑΜΨΕΩΣ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1990 – ΣΕΛ. 26-34 – ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ
ΕΙΣ ΜΕΓΑΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ
Μας εδέχθησαν αι Αθήναι, όπως ένα ποτάμι που κυλά διακλαδισμένον από την ιδίαν πηγήν της πατρίδος εις διαφορετικήν ξενιτιάν από έρωτα της παιδείας και που συνηντήθημεν πάλιν εις το ίδιον σημείον, ωσάν από σύνθημα, όπως ο Θεός είχε ρυθμίσει την κίνησίν μας.
Ολίγον πρωτύτερα είχαν δεχθή εμένα και εκείνον ευθύς έπειτα από εμένα τον εδέχθησαν με πολλήν και λαμπράν ελπίδα.
Διότι πριν φθάση εκεί ευρίσκετο εις τα στόματα πολλών και εθεωρούσεν ο καθείς ότι θα ήτο επιτυχία εάν εμάντευε το αντικείμενον της σπουδής του.
Εύκολον είναι να προσθέσω και μίαν μικράν αφήγησιν, στόλισμα του λόγου μου, υπενθύμισιν εις όσους γνωρίζουν.
Έχουν την μανίαν της σοφιστικής εις τας Αθήνας οι περισσότεροι και οι πιο ανόητοι από τους νέους. Όχι μόνον από τους ταπεινής καταγωγής και ανωνύμους αλλά και οι ευγενείς και οι επιφανέστεροι, επειδή είναι ετερόκλητον πλήθος και επί πλέον είναι και νέοι και δυσκολοσυγκράτητοι εις τας ορμάς.
Τι λοιπόν ημπορεί να ιδή κανείς να παθαίνουν οι φίλιπποι και φιλοθεάμονες εις τας αντιθέτους ιπποδρομίας; Πηδούν, κραυγάζουν, στέλλουν την σκόνην εις τον ουρανόν, ηνιοχούν καθισμένοι εις την θέσιν των. Κτυπούν τον αέρα, και τα άλογα με τα δάκτυλα, όπως με μαστίγια, σελλώνουν και ξεσελλώνουν τα άλογα, χωρίς να έχουν κανένα ιδικόν τους, ανταλλάσσουν μεταξύ τους εύκολα ηνιόχους, άλογα, σταύλους, στρατηγούς. Και ποιοι τα κάνουν αυτά; Συχνά οι πτωχοί και στερούμενοι, που δεν έχουν απολαύσει τροφήν ούτε μίαν ημέραν.
Το ίδιον ακριβώς παθαίνουν και αυτοί σχετικώς προς τους διδασκάλους των και τους σπουδαστάς των, δια να γίνουν περισσότεροι οι ίδιοι και φροντίζοντες να κάμουν πλουσιωτέρους με τα χρήματά των τους διδασκάλους των.
Το πράγμα γίνεται ανοησία και παραφροσύνη. Πιάνουν από πιο μπροστά πόλεις, δρόμους, λιμάνια, τα άκρα των βουνών, τα χωράφια, τα απόμακρα μέρη, δεν μένει μέρος της Αττικής και της λοιπής Ελλάδος, ακόμα και τους ίδιους τους κατοίκους, τους περισσοτέρους, διότι και τούτους τους έχουν μοιράσει ανάλογα με τας σπουδάς των.
Όταν λοιπόν φθάση κάποιος νέος και πέση εις τα χέρια των κυνηγών του (και πέφτει είτε αφού εξαναγκασθή είτε θεληματικά) υπάρχει εις αυτούς ένας νόμος Αττικός και ένα παιγνίδι ανάμεικτον με σοβαρότητα.
Κατά πρώτον φιλοξενείται από κάποιον από αυτούς που τον έχουν πρώτοι συλλάβει είτε είναι φίλοι είτε συγγενείς είτε συμπατριώται είτε σπουδαίοι εις τα σοφιστικά και πρόξενοι των κερδών, πράγμα δια το οποίον κερδίζουν την τιμήν εκείνων διότι δι’ αυτούς είναι και τούτο μισθός, να συγκαταλέγωνται μεταξύ των σπουδαστών.
Έπειτα χλευάζεται από καθένα που επιθυμεί. Και επιθυμούν να καταστείλουν το φρόνημα των νεοερχομένων και να τους κάνουν από την αρχήν υποχειρίους των. Από άλλους χλευάζεται με περισσότερον θράσος από άλλους πιο μετρημένα κατά το μέτρον που είναι καθένας αγροίκος η ευγενής. Το πράγμα τούτο δι’ όσους το αγνοούν είναι πολύ φοβερόν και άγριον, εις όσους όμως το γνωρίζουν είναι πολύ ευχάριστον και φιλοφρονητικόν.
Διότι είναι περισσότερον απειλή παρά εκτέλεσις των επαπειλουμένων. Έπειτα περνά με πομπήν από την αγοράν και οδηγείται εις το λουτρόν. Η πομπή σχηματίζεται έτσι αφού ανά ζεύγη σχηματίσουν στίχους εκ διαστημάτων, όσοι τελούν την πομπήν του νέου, τον προπέμπουν εις το λουτρόν.
Όταν πλησιάσουν με πολλάς κραυγάς και χοροπηδήματα σαν να έχουν καταληφθή από ενθουσιασμόν (και η κραυγή λέγει να μη προχωρούν αλλά να σταματήσουν, διότι το λουτρόν δεν τους δέχεται) και συνάμα βροντώντες τας θύρας φοβίζουν τον νέον με τον πάταγον και τότε του επιτρέπουν την είσοδον. Έτσι πλέον του αποδίδουν την ελευθερίαν του και τον δέχονται από το λουτρόν ως ίσον των και ως ένα από αυτούς. Και τούτο είναι το πιο ευχάριστον δι’ αυτούς σημείον της τελετής, η ταχυτάτη παύσις των δυσαρέστων και η απαλλαγή από αυτά.
Τότε λοιπόν και εγώ τον ιδικόν μου και μέγαν Βασίλειον τον επήγαινα με σεβασμόν βλέπων την σταθερότητα του χαρακτήρας του, και την ουσιαστικότητα των λόγων του, όχι εγώ μόνον αλλά έπειθα και τους άλλους να συμπεριφέρωνται όμοια, όσοι έτυχε να μη τον γνωρίζουν. Διότι εις τους περισσοτέρους ευθύς ενέπνεεν σεβασμόν από ό,τι είχαν ακούσει δι’ αυτόν.
Τι αποτέλεσμα είχεν αυτό; Σχεδόν μόνος από όσους ήλθαν διέφυγε τον κοινόν νόμον και έγινεν άξιος τιμής περισσοτέρας από όσην παρέχεται εις τους νεοελθόντας.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ – ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΕΡΓΑ 6 ΛΟΓΟΙ – ΕΓΚΩΜΙΑΣΤΙΚΟΙ – ΕΠΙΤΑΦΙΟΙ – ΕΙΣ ΜΕΓΑΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΝ – ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ – ΣΧΟΛΙΑ – Υπό ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΣΑΚΑΛΗ Φιλολόγου – ΕΠΕ – ΠΑΤΕΡΙΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ» ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1980 – ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ
ΘΑΥΜΑΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ: ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ
ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΑΠΟ ΑΡΕΙΑΝΟΥΣ
