Αθαν. Δεληκωστοπούλου
Καθηγητού Πανεπιστημίου
Με τη σαφή προϋπόθεση ότι αποδεχόμαστε τη διάβαση ως θαύμα, ως σημείον της παντοδυναμίας της δεξιάς τού Υψίστου, αναφέρουμε και τα αποτελέσματα ερευνών της σεισμολογίας ιδία τού Ά.Γ. Γαλανόπουλου (βλ. «Das Altertum», Band 10, 1964, Heft 3 σελ. 1-7) και των γεωλογικών συμπερασμάτων των αναφερομένων στην έκρηξη τού ηφαιστείου της Θήρας σε συσχέτιση με τη διάβαση.
Πλήθος αρχαιολογικών παρατηρήσεων καταδεικνύει ότι το 1450 π.Χ. η Κρήτη δοκιμάστηκε από μεγάλο σεισμό, από τον οποίο υπέστησαν εκτεταμένες καταστροφές όλες οι πόλεις της Κρήτης, εκτός από την Κνωσό. Από την ίδια δόνηση υπέστη ζημίες και ο οικισμός τού Ακρωτηρίου στη νότια πλευρά της Σαντορίνης πού αποκαλύφθηκε από τις αρχαιολογικές ανασκαφές τού Μαρινάτου το 1967.
Ο σεισμός αυτός λόγω τού μεγάλου βάθους του, υπήρξε πιθανόν η αιτία να διεγερθεί μετά από λίγο το ηφαίστειο της Θήρας πού ήταν επί 15.000 χρόνια σε ηρεμία. Εξαιτίας όμως της πλήρους αποφράξεως τού κρατήρα τού ηφαιστείου από τα προϊόντα αποσαρθρώσεως συμπεραίνεται ότι η έκρηξη πού ακολούθησε το μεγάλο σεισμό τού 1450 π.Χ. ήταν πελωρίου μεγέθους. Κατά την τρίτη φάση τού σεισμού, την τού παροξυσμού, κατέρρευσε η οροφή τού «ηφαιστειακού εγκοίλου» και στη θέση του σχηματίσθηκε τεραστία κοιλότητα, επιφανείας 83 τετραγωνικών χιλιομέτρων και βάθους 300-400 μέτρων.
Η κοιλότητα αυτή είναι επιστημονικώς γνωστή με το όνομα «καλδέρα». Συμπεραίνεται ότι τη στιγμή πού κατέρρεε η οροφή του εγκοίλου, ύδατα της Μεσογείου έσπευσαν να πληρώσουν το μεγάλο κενό πού σχηματίσθηκε. Από την απότομη ανάπλαση των υδάτων στον πυθμένα της καλδέρας είναι επόμενο να δημιουργήθησαν γιγαντιαία θαλάσσια κύματα τα ονομασθέντα από Ιάπωνες επιστήμονες «τσουνάμι», (πού σημαίνει «μακρό κύμα λιμένος») πού κατέκλυσαν -όλα τα παράλια της Ανατολικής Μεσογείου.
«Το θαλάσσιο κύμα πού δημιουργήθηκε κατά το σχηματισμό της “καλδέρας”, είχε ύψος μεταξύ 100 και 200 μέτρων και ταχύτητα 350 χιλιομέτρων την ώρα όταν πρωτοξεκίνησε από την περιοχή της Σαντορίνης. Σε δύο με τρεις ώρες αργότερα πρέπει να ξέσπασε στις πεδινές περιοχές της Αιγύπτου, Τύνιδας και Συρίας. Ανασκαφές στην αρχαία πόλη Ugarit επιβεβαίωσαν ότι το θαλάσσιο αυτό κύμα έφθασε πράγματι μέχρις εκεί» (βλ. Α. Ν. Κονταράτου, Αναδρομή στην Προϊστορία της Σαντορίνης, Αθήνα 1970, σελ. 29). Ο κατακλυσμός αυτός, όπως απέδειξε ο Γαλανόπουλος διασώθηκε στην ελληνική παράδοση ως ο «κατακλυσμός του Δευκαλίωνος» (βλ. «Das Altertum», Band 9, 1963, Heft 1, σελ. 1-7). Στον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδου (στίχους 1198-1248) περιγράφεται με ενάργεια η τρομερή εικόνα του θαλασσίου κύματος κατά τα μέσα της ορειχάλκινης περιόδου και την πελώρια βοή πού έμοιαζε με μυκηθμό ταύρου. Με βάση και μόνον αυτή την περιγραφή είναι εύκολο να αναλογισθούμε την έκταση των καταστροφών πού προηγήθηκαν από την έκρηξη και το σεισμό της Σαντορίνης.
Ως προς το χρόνο της εκρήξεως του ηφαιστείου, πού αποτελεί βασικό στοιχείο για τη συσχέτισή του με εκείνον της διαβάσεως της Ερυθράς Θαλάσσης αναφέρουμε τι ο C.V. Hammer και οι συνεργάτες του (βλ. «Nature», τ. 28, 20 Νοεμβρίου 1980) βρήκαν ηφαιστειακά οξείδια πού είχαν αποτεθεί στη Γροιλανδία, λίγο χρόνο, το πολύ ένα έτος μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Από την αρίθμηση των ετησίων στρωμάτων πάγου του πυρήνα πού ερευνήθηκε, βρέθηκε ότι η έκρηξη του ηφαιστείου συνέβη το 1390+50 έτη π.Χ. (βλ. Α.Γ. Γαλανοπούλου, Η Μινωική Έκρηξη (χ’ έτος), σελ. 217, 234, ιδία 231).
Υπάρχει αρκετή επιστημονική αποδεικτική μαρτυρία ώστε να κάνει κανείς δεκτό ότι η έξοδος των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο συνέπεσε με τον «Κατακλυσμό του Δευκαλίωνος», άποψη την οποία κάνει δεκτή, ως προς το χρόνο, και η ελληνική επιστήμη (βλ. Π. Ι. Μπρατσιώτου, Επίτομος Εισαγωγή, σελ. 30) κατά την οποία ο Μωυσής έζησε κατά πάσα πιθανότητα επί του Φαραώ Αμενώφιος του Β’ (1451-1426).
Ως αποτέλεσμα της εκρήξεως της Σαντορίνης η ανάπλαση των υδάτων επέφερε την ολιγόχρονη απόσυρση των υδάτων από την παραλία και του σημείου εκείνου της Μεσογείου παρά τη Ερυθρά Θαλάσση και απέκοψε την εκεί υπάρχουσα λιμνοθάλασσα (Sebcha el Bardawil ή Σίρβονος) από την κυρίως θάλασσα δημιουργηθεισών ούτω των δυνατοτήτων της διαβάσεως των Ισραηλιτών και διά της επανόδου των υδάτων του πνιγμού και καταποντισμού των Αιγυπτίων.
Εξ άλλου υπάρχει και επιστημονική μαρτυρία της διασυνδέσεως της εκρήξεως με τις δέκα πληγές του Φαραώ, τουλάχιστον με μερικές εξ αυτών (βλ. Έξοδο, κεφ. Ζ’ 10 – ΙΑ’ 10 για τις δέκα πληγές του Φαραώ.
«Πρέπει να σημειωθεί ότι “Το ηφαίστειο της Σαντορίνης υπήρξε πάντα πλούσιο σε οξείδια τού σιδήρου και θειούχα συστατικά (…) έτσι η χώρα των Φαραώ πρέπει να δέχθηκε καταιγισμό οξειδίων σιδήρου πού κοκκινίζουν τα νερά, θειικών ενώσεων”, πού δηλητηριάζουν κάθε γωνιά φλεγόμενης ηφαιστειακής στάχτης πού καίει τη βλάστηση και νεροποντής πού πλημμυρίζει τα πάντα» (βλ. τις σχετικές βιβλικές περικοπές: Έξοδ. ζ’ 20-21, η’ 10, θ’ 23-25, η’ 6,13,14,17,18 και 24, ι’ 22-23, ιβ’ 29-30 ως και Άντ. Ν. Κονταράτου μν. έργ., σελ. 44-55). Ίσως οι αναχωρούντες Ισραηλίτες να έβλεπαν στο βάθος του ορίζοντος τις οπτικές εκδηλώσεις των εκρήξεων (βλ. Έξοδ. ιγ’ 21-22).
Βασικό πάντως παραμένει ότι η διάβαση υπήρξε παρέμβαση της ισχυράς δεξιάς του Κυρίου, ως το μέγιστο θαύμα στην ιστορία του Ισραήλ. Η χρονική συνάντηση της διαβάσεως και της εκρήξεως, αν γίνει δεκτή, εις ουδένα ελαττώνει την εμπειρία του θαύματος. Ο Κύριος της φύσεως είναι ο Κύριος της Ιστορίας. Στη Σαντορίνη εκρή-γνυται, στην Ερυθρά Θάλασσα διασώζει τον περιούσιο λαό του. Και τα δύο μαρτυρούν ότι είναι ο Κύριος των δυνάμεων.
