Επιμέλεια: Ι.Ν ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ
Όταν οι χριστιανοί έκαναν το αυτονόητο…
Την πρώτη Κυριακή του Ιουλίου του 1822 η μοναχή της Μονής Κεχροβουνίου, Πελαγία, είδε στον ύπνο της μια γυναίκα «η οποία έλαμπε περισσότερο και από τον ήλιο» να την προστάζει να συναντήσει τον πρόκριτο του νησιού Σταματέλλο Καγκάδη και να του μεταφέρει ότι θα πρέπει «να ξεχώσει τον ναό της» που ήταν θαμμένος στο χωράφι του Αντώνη Δοξαρά, κοντά στη Χώρα. Επίσης, να ανακαινιστεί ο ναός και ο ίδιος ο πρόκριτος να έχει την ευθύνη της επίβλεψης.
Η μοναχή δεν ανέφερε πουθενά το όραμά της στην αρχή. Την επόμενη Κυριακή και την ίδια ώρα η ίδια γυναίκα εμφανίστηκε στην Πελαγία και της ζήτησε να μην αποκρύψει αυτή τη φορά το όραμά της προσθέτοντας ότι για τα έξοδα της ανέγερσης «θα φρόντιζε η ίδια».
Η Πελαγία για δεύτερη φορά αγνόησε την προτροπή της γυναίκας. Την τρίτη Κυριακή, επίσης την ίδια ώρα, η γυναίκα, «άγρια και φοβερή» αυτή τη φορά, την απείλησε πως αν και τότε δεν πήγαινε στον πρόκριτο, θα έσβηνε το όνομά της από το βιβλίο της ζωής. Έπειτα από τις εμφανίσεις που έγιναν στις 9, στις 16 και στις 23 Ιουλίου, η μοναχή φανέρωσε το όραμά της στην ηγουμένη της μονής Μελανθία, η οποία την συμβούλεψε να πάει στον πρόκριτο Καγκάδη. Αυτός με τη σειρά του την έστειλε στον μητροπολίτη. Ο δεσπότης τότε συγκάλεσε στον μητροπολιτικό ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών σύναξη προκρίτων και κληρικών, με στόχο να συμβάλουν όλοι στην εύρεση και ανέγερση του ναού.
Με την έναρξη του Σεπτεμβρίου 1822, άρχισαν οι ανασκαφές και επί δύο μήνες περίπου συνεχίζονταν ακατάπαυστα. Ανακαλύφθηκαν ερείπια αρχαίας οικοδομής, που έδινε εντύπωση Ναού. Βρέθηκε επίσης και ένα κατάξερο πηγάδι, μα πουθενά δε βρέθηκε Εικόνα. Εν τω μεταξύ εξαντλήθηκαν και τα χρήματα, κι απογοήτευση έπεσε στους Τηνίους. Ο ζήλος τους εξατμίσθηκε και μοιραία έγινε διακοπή χωρίς ελπίδα για ανασκαφή και έρευνα.
Βαρύθυμος ο Αρχιερέας, όχι τόσο για την άκαρπη προσπάθεια, όσο για την απροσδόκητη απογοήτευση των χριστιανών του, διατηρούσε ελπίδα στην αρχιερατική του καρδιά ότι οπωσδήποτε η Παναγία με επέμβασή Της θα προωθήσει το ιερό έργο. Και πράγματι. Η Θεοτόκος προειδοποιεί με ασθένεια πολύ βαριάς μορφής και θανατηφόρα (πανώλη) ότι δεν θα μείνει χωρίς συνέπειες η περιφρόνηση, που επιδείχθηκε προς την εντολή Της.
Μάταια οι αρχές του τόπου, σε συνεννόηση με το Διοικητή του νησιού Ι. Θεοτόκη και το μοναδικό γιατρό στην Τήνο, πήρανε εσπευσμένως μέτρα. Η πανώλη θέριζε τους κατοίκους, χωρίς να λυπηθεί ούτε αυτό το γιατρό.
Μάλιστα ο αρχιερέας Γαβριήλ εξέδωσε το παρακάτω διάγγελμα στο ποίμνιό του:
«Άλλ’ επειδή εκ της αμελείας κανέν καλόν δεν γίνεται, ήρχισαν μεν να σκάπτουν και οι μεν εγύρευαν Εικόνα, άλλοι δε εγύρευαν αρχαιότητες, και άλλοι ομιλούσαν λόγους απρεπείς (ους αισχρόν εστί και λέγειν) και με αυτόν τον τρόπον εμαράνθη ο ολίγος ζήλος όπου κατ’ αρχάς έδειξαν, επειδή εξ αιτίας της ανευλαβείας και ολιγοπιστίας ημών, δεν θαυματουργούσιν οι άγιοι της σήμερον. Εν τοσούτω ήρχισεν η ασθένεια και η πανώλης και τότε ενεθυμήθη τους λόγους της μοναχής ο ειρημένος Σταματέλλος Καγκάδης και βιασθείς εμύνησεν εις το Μοναστήριον και έκαμαν ολονύκτιον αγρυπνίαν περί της αυτής υποθέσεως και πάλιν τα ίδια εφανέρωσεν η Μοναχή»1.
Τότε άρχισε ο δεύτερος κύκλος των εργασιών, οπότε εντοπίστηκε ένα πηγάδι. Κατά τις εργασίες στον Ναό της «Ζωοδόχου Πηγής» (ονομάστηκε έτσι από το νερό που πήγαζε εκεί), στις 30 Ιανουαρίου 1823 η σκαπάνη ενός εργάτη χτύπησε σε ξύλο. Ήταν η εικόνα της Παναγίας και του Αρχαγγέλου Γαβριήλ.
Πως σταμάτησε η πανώλη;
Διαβάζουμε από το βιβλίο του Ελευθερίου Ν. Κορνάρου, Πρωθιερέως Πανελλ. Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Τήνου – Η Παναγία της Τήνου. Τήνος, 2015:
Η πρώτη Θ. Λειτουργία και η πρώτη λιτάνευση της Αγίας Εικόνας στην πόλη της Νήσου.
Μετά παρέλευση τριών ημερών, δηλ. στις 2 Φεβρουαρίου, εορτή της Υπαπαντής του Κυρίου και της Θεοτόκου, αποφασίστηκε να τελεστεί και η πρώτη αρχιερατική Θ. Λειτουργία στον ίδιο χώρο της Ευρέσεως και μέσα στον ανεγειρόμενο Ναό.
Την ημέρα αυτή η ανθρωποπλημμύρα είχε φθάσει στο κατακόρυφο. Γιατί απ’ όλα τα μέρη του νησιού συνέρρευσαν οι πιστοί με δέος και ευλάβεια. Τριάντα χιλιάδες περίπου σύμφωνα με κάποια άποψη, παρέστησαν στην πρώτη εκείνη μεγαλοπρεπή Μυσταγωγία.
Μετά τη Θ. Λειτουργία ακολούθησε και η πρώτη λιτάνευση της Αγίας Εικόνας, στα δρομάκια της Τήνου, και ο λαός με ευλάβεια πολλή συνόδευε.
Ποτέ άλλοτε η Τήνος δεν είχε ζήσει παρόμοιες στιγμές. Η πανηγυρική όψη, οι χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες και οι αδιάκοποι πυροβολισμοί, η συρροή του κόσμου και ο γενικός ενθουσιασμός, οι αλλεπάλληλες συγκινήσεις, τα δάκρυα, ο συναγερμός των πάντων, όλα αυτά συνέθεταν μια υπέροχη, φαντασμαγορική εικόνα.
Έξοχα συγκινητική ήταν η τελετή κοντά στη προκυμαία της Τήνου. Ο Αρχιερέας μετά τη δέηση απηύθυνε στη Θεομήτορα ιδιαίτερη προσευχή «υπέρ της σωτηρίας του Έθνους, και υπέρ διαφυλάξεως του λαού της Τήνου εκ της επιδημίας της πανώλους».
Και πράγματι η χάρη της Παναγίας θαυματούργησε. Γιατί και την Τήνο απήλλαξε στο εξής απ’ τη φοβερή αυτή μάστιγα και την Ελλάδα ύστερα από λίγο ανέστησε και σε Έθνος ελεύθερο την αποκατέστησε…
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:
- 30 Ιανουαρίου, ανάμνησις της ευρέσεως της Αγίας Εικόνος της Μεγαλόχαρης της Τήνου: ιστορικό (μέρος Α), Ακολουθία. | ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΟΡΕΙΑ – orp.gr
- Ελευθερίου Ν. Κορνάρου, Πρωθιερέως Πανελλ. Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Τήνου – Η Παναγία της Τήνου.
Έκδοση Δεκάτη τρίτη, επηυξημένη και βελτιωμένη. Τήνος, 2015 - 30 Ιανουαρίου 1823 ανεσκάφη η εικόνα της Παναγίας της Τήνο (pontosnews.gr)
- Τήνος: Πως βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Μεγαλόχαρης – Κυκλαδική | Ημερησία Εφημερίδα των Κυκλάδων Ειδήσεις Κυκλάδες (kykladiki.gr)
- Η ΠΑΝΩΛΗ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ 1822/1823. ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΚΥΚΛΑΔΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, τόμος ΙΔ΄ 1991-1993