Ἁγ. Παϊσίου Ἁγιορείτου
– Πέστε μου κάτι, Γέροντα, γιὰ τὸν ἀγώνα μου.
– Παλληκαριά, λεβεντιά, φιλότιμο! Μὲ φιλότιμο νὰ ἐργάζεσαι στὸν Χριστό. Καὶ ὁ Χριστὸς στὴν ψυχὴ ποὺ ἔχει καλὴ διάθεση, ἀγωνιστικὸ πνεῦμα καὶ φιλότιμο ἐργάζεται ἀθόρυβα.
– Γέροντα, γιατί δὲν γεμίζω ἀπὸ τὴν προσευχή, ἐνῶ φροντίζω νὰ εἶμαι συνεπὴς στὰ πνευματικά μου καθήκοντα;
– Ἔ, πῶς νὰ γεμίσης; Ἔτσι θὰ γεμίσης; Θέλει γύρισμα τὸ κουμπὶ ἀλλοῦ. Ἐξέτασε νὰ δῆς πόσο δουλεύεις στὴν πνευματικὴ ζωὴ μὲ τὴν λογικὴ καὶ πόσο μὲ τὴν καρδιά· πόσο κινεῖσαι ἀπὸ τὴν εὐρωπαϊκὴ συνέπεια καὶ πόσο ἀπὸ τὸ ὀρθόδοξο φιλότιμο. Αὐτὸ ποὺ λέμε «συνέπεια», μερικὲς φορὲς εἶναι ἐγωισμὸς καὶ μᾶς κλέβει. Νὰ φανῶ συνεπής, γιὰ νὰ δείξω στοὺς ἄλλους ὅτι εἶμαι σὲ ὅλα ἐντάξει. Τότε ὅμως ἡ ζωή μου γίνεται μιὰ μεγάλη ἀταξία πνευματική. Νὰ κινῆσαι παντοῦ μὲ φιλότιμο, γιατὶ σ᾿ αὐτὴν τὴν συχνότητα κινοῦνται ὁ Χριστός, ἡ Παναγία, οἱ Ἅγιοι… Χωρὶς φιλότιμο δὲν ἔρχεται ἡ θεία Χάρις.
– Γέροντα, ἡ διαρκὴς ἐγρήγορση κουράζει;
– Κουράζει, ὅταν μπαίνη ὁ ἐγωισμός, γιατὶ τότε ὁ ἄνθρωπος πιέζει τὸν ἑαυτό του. Ὅταν ὅμως μπαίνη τὸ φιλότιμο, ὁ ἀγώνας γίνεται μὲ τὴν καρδιά, καὶ τότε δὲν κουράζει, γιατὶ τὸν γλυκαίνει τὸ φιλότιμο. Ἐσύ, νομίζω, ζορίζεσαι λίγο στὸν ἀγώνα σου, γιατὶ λές: «πρέπει νὰ κάνω ἐκεῖνο καὶ ἐκεῖνο», ἔτσι μὲ μιὰ πειθαρχία· καί, χωρὶς νὰ τὸ καταλαβαίνης, μπαίνει καὶ ὁ ἐγωισμός: «Νὰ τὸ κάνω, γιὰ νὰ ἁγιάσω». Νὰ κάνης τὸν ἀγώνα σου, ὄχι γιὰ νὰ ἁγιάσης, ἀλλὰ γιὰ νὰ χαρῆ ὁ Χριστός. Ἂν δούλευες, γιὰ νὰ χαρῆ ὁ Χριστός, θὰ ἦταν ἁπαλὸς ὁ ἀγώνας σου καὶ θὰ εἶχες μέσα σου θεία παρηγοριά. Τώρα ὁ ἀγώνας σου εἶναι σκληρὸς καὶ δὲν ἔχει παρηγοριά. Ὁ Χριστὸς εἶναι στοργικὸς Πατέρας καὶ ὄχι τύραννος. Τὸν φιλότιμο ἀγώνα μας χαίρεται ὁ Χριστός.
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀγωνίζεται πνευματικὰ μὲ φιλότιμο, νιώθει ἐσωτερικὴ ἀγαλλίαση, γιατὶ ὁ Θεὸς τοῦ δίνει πνευματικὴ εὐχαρίστηση. Βέβαια ὁ φιλότιμος ποτὲ δὲν ἀγωνίζεται γιὰ τὴν ἀνάπαυση καὶ τὴν εὐχαρίστηση. Κι ἂν δὲν τοῦ δώση ὁ Θεὸς καὶ τὸν Παράδεισο, δὲν θὰ τὸν πειράξη, γιατὶ δὲν λέει: «νὰ ἀγωνισθῶ, γιὰ νὰ πάω στὸν Παράδεισο, γιὰ νὰ περνάω καλὰ καὶ νὰ μὴν ὑποφέρω στὴν κόλαση», ἀλλὰ ἀπὸ φιλότιμο δὲν ἁμαρτάνει, γιατὶ δὲν θέλει νὰ πάη στὴν κόλαση καὶ νὰ πληγώση τὸν Εὐεργέτη του Χριστό. Κι ἂν ὁ Χριστὸς τοῦ πῆ ὅτι καὶ στὸν Παράδεισο θὰ ἔχη μαρτύρια κ.λπ., πάλι θὰ θέλη νὰ πάη ἐκεῖ γιὰ τὸν Χριστό.
Ἁγ. Παϊσίου Ἁγιορείτου: ΛΟΓΟΙ Ε’ «Πάθη καὶ Ἀρετὲς» σελ.133