π. Στέφανος Στεφόπουλος
Η Ορθόδοξος Εκκλησία μας τελεί τα υπό των Αποστόλων παραδεδομένα “Ιερά Μνημόσυνα” υπέρ των εν Κυρίω αναπαυμένων τέκνων της. Παραδεχόμαστε ότι οι δίκαιοι που φεύγουν από αυτή τη ζωή πηγαίνουν κοντά στον Κύριο κατά το λόγο του ιδίου του Ιησού Χριστού :”πορεύομαι ετοιμάσαι υμίν τόπον…ίνα όπου ειμί εγώ, και υμείς ήτε”.(Ιωαν. Ιδ’,3)
Η αγία μας Εκκλησία τελεί δυο ετήσια μνημόσυνα υπέρ αναπαύσεως των τελειωθέντων τέκνων της. Το ένα γίνεται το Σάββατο προ της Κυριακής της Απόκρεω(για φέτος στις 9 Μαρτίου) και το άλλο το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής. Κατά την ημέρα αυτή τελούν το μνημόσυνο των συγγενών και φίλων όλοι οι Χριστιανοί προσφέροντας στους ναούς τα λεγόμενα “δώρα” τα οποία είναι: το πρόσφορο, ένα μπουκάλι λάδι, ένα μπουκάλι νάμα(γλυκό κόκκινο κρασί), καρβουνάκια, θυμίαμα και 3 κεριά από καθαρό κερί. Υπάρχει όμως και ένας άλλος λόγος για τον οποίο γίνονται τα μνημόσυνα αυτά. Αναφέρεται στο Τριώδιο(βιβλίο με ύμνους της περιόδου αυτής-σελ. 17-18) ότι η Εκκλησία μεριμνά για όλους αυτούς που έχουν κοιμηθεί μακριά από τις οικογένειές τους ή που δεν μπόρεσαν για κάποιο λόγο να τελέσουν το μνημόσυνο προσφέροντας τα “δώρα”. Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν και τελείως άποροι συνάνθρωποί μας που δεν έχουν τη δυνατότητα να προμηθευτούν ούτε καν αυτά τα λίγα. Έτσι, από αγάπη κινούμενοι οι Πατέρες της Εκκλησίας μας με την καθοδήγηση των Αγίων Αποστόλων θέσπισαν να γίνεται το μνημόσυνό τους στην Εκκλησία. Ο λόγος για τον οποίο επέλεξαν αυτό το συγκεκριμένο Σάββατο διότι την ημέρα της Απόκρεω διαβάζεται στις εκκλησίες το Ευαγγέλιο της Κρίσεως. Εύχεται έτσι η Εκκλησία να κρίνει επιεικώς ο Κύριος τους κεκοιμημένους κατά τη Δευτέρα Παρουσία και τελική κρίση όλων των ανθρώπων. Το ίδιο μνημόσυνο έχει καθιερωθεί να τελείται και την επόμενη Κυριακή, της Τυροφάγου, για να έχουμε πάντα κατά νουν την εξορία του Αδάμ από τον Παράδεισο. Οι Άγιοι λένε πως οι άνθρωποι ενθυμούμενοι την εξορία του Αδάμ αγωνίζονται περισσότερο τον “καλό αγώνα” για να έχουν καλή ομολογία ενώπιον του Κυρίου. Αυτό το μνημόσυνο λοιπόν βοηθάει τους κοιμηθέντες αλλά και εμάς τους “στρατευμένους” Χριστιανούς.
Υπάρχει όμως και μια παρεξήγηση με το μνημόσυνο που τελείται το Σάββατο προ της Κυριακής της Ορθοδοξίας (Α’ Σάββατο των Νηστειών) οπότε νομίζουν οι χριστιανοί ότι η Εκκλησία μας τελεί το μνημόσυνο των κεκοιμημένων. Αντίθετα, το Σάββατο αυτό τελούμε τη μνήμη ενός θαύματος που έγινε στα βυζαντινά χρόνια από τον Άγιο Θεόδωρο τον Τύρωνα και το μόνο στοιχείο που παραπέμπει στο μνημόσυνο των ψυχών είναι τα κόλλυβα. Δεν έχει όμως καμία απολύτως σχέση με αυτά και κακώς έχει καθιερωθεί ως τυπικό μνημόσυνο των ψυχών! Γίνεται και το άτοπο και επιεικώς απαράδεκτο, πολλοί Θεόδωροι να γιορτάζουν την ονομαστική τους εορτή αυτή την ημέρα, μέσα στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή καταλύοντας και τη νηστεία των ημερών και μάλιστα τη στιγμή κατά την οποία προ ολίγων ημερών η Εκκλησία μας τίμησε τη μνήμη και του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτη και ξεχωριστά του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος. Άλλωστε στην Ορθοδοξία μας δεν εορτάζουμε τα θαύματα ή άλλα γεγονότα της ζωής των αγίων μας ως ημέρες ονομαστικής εορτής, αλλά τις ημέρες μνήμης, δηλαδή κοιμήσεως, των αγίων!
Γυρίζοντας στο θέμα μας, είναι καλό να αναφερθούν και τα εξής περί των Σαββάτων. Γενικά, οι ημέρες αυτές (Σάββατα) είναι αφιερωμένες στις ψυχές των κεκοιμημένων. Σάββατο στα εβραϊκά σημαίνει κατάπαυσις, δηλαδή ανάπαυσις από όλα τα έργα και αναμονή της αναστάσεως. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας θέσπισαν το Σάββατο ως ημέρα των ψυχών και όχι την Κυριακή γιατί η Κυριακή είναι η πρώτη ημέρα της εβδομάδος, της αναγεννήσεως δηλαδή του ανθρώπου ενώ το Σάββατο είναι η έβδομη ημέρα της εβδομάδος, του θανάτου δηλαδή. Ακόμη, η Κυριακή είναι η ημέρα της Αναστάσεως, είναι σύμβολο της αναστάσεως των νεκρών κατά τη Β’ Παρουσία του Κυρίου και ακόμη είναι εικόνα της μελλούσης αιωνίου ζωής.
Δια των μνημοσύνων η Εκκλησία μας περνάει ορισμένα μηνύματα. Πρώτα από όλα ότι υπάρχει ζωή πέρα από τον τάφο αφού οι ψυχές των ανθρώπων είναι αθάνατες, καθώς και το ότι ο Κύριος είναι συνεχώς παρών κοντά μας :”και ιδού εγώ μεθ’ημών ειμί πάσας τας ημέρας εως της συντελείας του αιώνος”.(Ματθ. Κη’ 20) Ακόμη επιβεβαιώνεται η επικοινωνία των ζώντων μετά των κοιμηθέντων δια της Θείας Ευχαριστίας χωρίς την οποία δεν τελείται μνημόσυνο παρά μόνο τρισάγιο όπως γίνεται καθημερινά στους ναούς και στα κοιμητήρια. Διδάσκει τέλος ότι η ελπίδα της σωτηρίας του Χριστιανού δεν χάνεται και μετά τον θάνατο αφού αντίθετα με τα όσα πιστεύουν οι Ιεχωβάδες και οι Προτεστάντες, όλα αυτά θα τακτοποιηθούν στη Β’ Παρουσία του Κυρίου οπότε ο καθένας μας θα λάβει την τελική αμοιβή ή τιμωρία του(προς Εβραίους ια’ 40).
* Κείμενο δημοσιευμένο στην εφημερίδα των Βορείων Προαστίων «Αμαρυσία»