Αρχιμανδρίτης Δοσίθεος Κανέλλος (+)
Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Τατάρνης Ευρυτανίας
ΠΕΡΙ ΓΟΝΥΚΛΙΣΙΑΣ
Όχι γονατίσματα Πολλοί από υπερβάλλοντα ζήλο γονατίζουν σε πολλές στιγμές της Θ. Λειτουργίας. Αυτό όμως είναι έξω άπ’ την γνήσια και αρχαία λατρευτική πράξι της Εκκλησίας.
Επομένως: Δεν γονατίζουμε στην μικρά Είσοδο (του Αγίου Ευαγγελίου). Είναι σόλοικο, ο διάκονος ή ο ιερεύς να παραγγέλη «Ορθοί» και μείς να γονατίζομε. Κακώς γονατίζουμε και στην Μεγάλη Είσοδο. Εκεί γίνεται Είσοδος άρτου και οίνου. Είναι μία απλή μεταφορά των ειδών που θα καθαγιασθούν, στην Αγία Τράπεζα. Ας μη δικαιώνουμε με την στάσι μας και την άγνοιά μας τους αιρετικούς που μας κατηγορούν για «αρτολάτρας και οινολάτρας».
Ακόμη χειρότερο είναι να στρώνουν ασθενείς στο έδαφος για να περάσουν τα «άγια» από πάνω τους. Πολλοί ιερείς έχουν σκοντάψει και έχουν γίνει ζημιές που αναστατώνουν όλη την Θ. Λειτουργία.
Η συνήθεια του να ασπάζονται τα άμφια του εισοδεύοντος ιερέως είναι παλαιό και φθάνει εις τας πράξεις των Αποστόλων και τα «σιμικίνθια» του Αποστόλου Πέτρου και των λοιπών Αγίων Αποστόλων, αλλά μετά διακρίσεως. Συμβαίνει πολλάκις να καθυστερούν τον ιερέα και να τον τραβούν απ’ το φαιλόνι για να το ασπασθούν. Αρχίζει μία και ακολουθούν άλλες, κι’ άλλες. Ιδίως οι «φωτισμένες» με τα μακρυά κομποσχοίνια και τους μεγάλους σταυρούς και τα ανάστροφα μάτια. Η φασαρία που κάνουν είναι μεγαλύτερη απ’ τους εκ βαθέων «στεναγμούς», τα γρονθοκοπήματα στα στήθη και τας ανατάσεις των χειρών.
Εξ άγνοιας και πάλιν, ή εξ υπερβολικού ζήλου, αλλ’ ου κατ’ επίγνωσιν γονατίζουν πολλοί στα «Σά εκ των Σων». Ο ιερεύς ή ο διάκονος παραγγέλει «Στώμεν καλώς», να σταθούμε καλά για να προσφέρουμε με ειρήνη την Αγίαν Αναφοράν. Δεν μας παραγγέλει να γονατίσωμε. Αν ήταν για να γονατίσομε θα έλεγε «κλίναντες τα γόνατα» και όχι «στώμεν καλώς». Το γονάτισμα κατά την μεταβολή των Τιμίων Δώρων ήταν άγνωστο στην αρχαία Εκκλησία. Εισήλθεν από την Παπική Εκκλησία μέσω Ρωσσίας, όπου επικράτησε λόγω των δυτικόπληκτων μεταρρυθμίσεων του Μεγάλου Πέτρου. Επίσης είναι άγνωστο σε Μοναστήρια όπου κρατούνται εισέτι αρχαίες παραδόσεις, όπως π.χ. στα Μοναστήρια του Αγίου Όρους.
Η κάθε Λειτουργία, είτε εν Κυριακή τελείται, είτε εν καθημερινή είναι γεγονός Αναστάσιμο. «Οσάκις Χριστός θύεται, Πάσχα γίνεται» λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος. Γι’ αυτό και ο Ιερεύς συστέλλων τα Άγια εις το Άγιον Βήμα, λέγει πάντοτε το «Ανάστασιν Χριστού Θεασάμενοι» και τα τρία τροπάρια της Θ’ ωδής του Κανόνος του Αγίου Πάσχα («Φωτίζου, φωτίζου», «Ω Πάσχα το μέγα» και «ω θείας, ω φίλης»). Σαν Αναστάσιμο λοιπόν γεγονός, προσφέρεται «ορθοστάδην» υπό του Ιερέως και του Λαού.
Εξ άλλου αυτό το γονάτισμα κατά την ιερώτερη στιγμή της Θ. Λειτουργίας, μόνον ανακάτωμα και θόρυβο φέρνει. Καρέκλες μετακινούνται, μαντήλια απλώνονται στο δάπεδο, άλλοι γονατίζουν νωρίτερα, άλλοι αργότερα, άλλοι γονατίζουν μετά βίας (είναι και τα αρθριτικά), άλλοι θέλουν βοήθεια για να σηκωθούν, άλλοι γονατίζουν με το ένα πόδι, και άλλοι άλλως. Και αυτοί που στέκονται ορθοί αισθάνονται αμηχανία. Πρέπει να γονατίσω ή δεν πρέπει; Μακάριος είναι εκείνος ο Χριστιανός που την στιγμή εκείνη «ίσταται καλώς» σαν μαρμαροκολόνα και έχει «άνω τον νουν και την καρδίαν» και προσεύχεται με τον ύμνο «Σε υμνούμεν, σε ευλογούμεν».
Οδηγός Ορθοδόξου Προσκυνητού – ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΑΤΑΡΝΗΣ (Β’ έκδοσις)
ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ – ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ