Αρχιμ. Δανιήλ Γούβαλης (+)
Σημεία εν καιρώ πολέμου
Πάνε αρκετά χρόνια όταν συζητούσα με κάποιο Χριστιανό που ήταν αφωσιωμένος στα πράγματα της Εκκλησίας. Μου ανέφερε ένα περιστατικό από την ζωή κάποιου αγίου που έζησε στην Δυτική Ευρώπη. Δεν θυμάμαι το όνομά του. Ο Άγιος γεμάτος θλίψι ρώτησε τον Θεό: «Θεέ μου, γιατί επιτρέπεις να γίνωνται πόλεμοι»; Και ο Θεός του αποκρίθηκε: «Οι πόλεμοι προέρχονται από τις αμαρτίες των ανθρώπων. Αλλά κατά την διάρκεια των πολέμων μπορώ και κάνω κάποια πράγματα που δεν γίνονται σε καιρό ειρήνης».
Πράγματι, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε αναρίθμητα περιστατικά που η παρέμβασις του Θεού υπήρξε θαυμαστή κατά την διάρκεια πολέμων.
Κατ’ αρχήν παραπέμπουμε στην Π. Διαθήκη. Εκεί ο πρωτότοκος λαός του Θεού, ο Ισραηλιτικός, αναγκάσθηκε να κάνη αναρίθμητους πολέμους, με Χαναναίους, με Αμαληκίτες, με Φιλισταίους, με Σύρους, με Μαδιανίτες, με Ασσυρίους, με Βαβυλωνίους, με Σελευκίδες… Σ’ αυτούς τους πολέμους οι επεμβάσεις του Θεού, θετικές ή αρνητικές για τους Ισραηλίτες, προκαλούν ιδιαίτερο θαυμασμό.
Στα χρόνια των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου, η Παλαιστίνη βρισκόταν στην επιρροή των Σε- λευκιδών. Αυτοί θέλησαν με κάθε τρόπο να κάνουν τους Ιουδαίους ειδωλολάτρες. Τότε ξέσπασε η περίφημη απανάστασις των Μακκαβαίων, χτυπητό παράδειγμα αντιστάσεως στην ορμή των ασεβών. Πολλές οι συγκρούσεις μεταξύ Ιουδαίων και Σελευκιδών. Σ’ αυτές φαίνεται εμφανώς η επέμβασις του Θεού. Θα σταθούμε σε μια ιστορία που περιγράφεται στο 11° κεφάλαιο του Β’ Μακκαβαίων.
Σε κάποια πολεμική επιχείρησι έχασαν οι Σελευκίδες, και για να ξεπλύνουν την ντροπή άρχισαν μεγάλες ετοιμασίες για μία επόμενη μάχη. Με επικεφαλής τον Λυσία, τον επίτροπο του βασιλέως Αντιόχου, συνάθροισαν πολύ στρατό και πεζικό, ακόμη και πολεμικούς ελέφαντες.
Το κείμενο σημειώνει: «Συναθροίσας περί τας οκτώ μυριάδας και την ίππον πάσαν», και πιο κάτω «πεφρενωμένος ταις μυριάσι των πεζών και ταις χιλιάσι των ιππέων και τοις ελέφασι τοις ογδοήκοντα». Ογδόντα χιλιάδες στρατιώτες, όσες χιλιάδες πολεμικούς ίππους διέθετε το βασίλειό του και ογδόντα ελέφαντες. Αν γνώριζε κάποιος τις λιγοστές δυνάμεις που είχαν οι Μακκαβαίοι, θα επανέφερε στον νου του την εικόνα ενός πάνοπλου Γολιάθ, ο οποίος επιχειρεί να τα βάλη μ’ ένα τσοπανόπουλο που κρατάει στα χέρια του σφενδόνα.
Μ’ αυτές τις φοβερές δυνάμεις ο Λυσίας ξεκίνησε για την Ιερουσαλήμ. Ήταν κάτι περισσότερο από βέβαιος ότι θα την κατακτούσε και θα την παρέδιδε στους Σελευκίδες. Ο στρατός του πλησίασε στην πόλι και στάθηκε στο άχυρο της Βαιθσούρας, σχεδόν ένα χιλιόμετρο από την Ιερουσαλήμ. Το οχυρό ήταν στα χέρια των Μακκαβαίων. Τώρα όμως όπου και να ήταν θα έπεφτε στα χέρια του Λυσία, οπότε ο δρόμος για την Ιερουσαλήμ θα έμενε ανοικτός και ελεύθερος. Πολιορκία της Βαιθσούρας. Οι Ιουδαίοι αντικρύζοντας τόσο πεζικό και ιππικό και τους ογδόντα ελέφαντες, κατελήφθησαν από φόβο. Ο αγώνας ήταν όχι απλώς άνισος, αλλά ανισώτατος. Με τα ανθρώπινα δεδομένα δεν υπήρχε καμμία πιθανότητα για νίκη των Ιουδαίων. Το οχυρό από στιγμή σε στιγμή θα έπεφτε, και κατόπιν, αλλοίμονο στην ιερή πόλι. Θα γέμιζε από βδελύγματα ειδωλολατρικά.
Σε τέτοιες δύσκολες ώρες οι ευσεβείς Ιουδαίοι έστρεφαν τα μάτια τους προς τον ουρανό. «Η βοήθειά μου παρά Κυρίου, του ποιήσαντος τον ουρανόν και την γην». Έτσι τους είχε μάθει να λένε ο προφήτης και βασιλεύς Δαβίδ. Αν δεν επενέβαινε ο Θεός, η καταστροφή τους ήταν εκατό τοις εκατό σίγουρη. Προσευχές και δεήσεις. Όσο μεγαλύτερος ήταν ο κίνδυνος, τόσο θερμότερες γίνονταν οι προσευχές. Και όσο πιο βεβαία ήταν η πανωλεθρία τους, τόσο πιο πολλά δάκρυα πλαισίωναν τις δεήσεις τους.
«Οι περί τον Μακκαβαίον μετ’ όδυρμών και δακρύων ικέτευον συν τοις όχλοις τον Κύριον». Οδυρμοί και δάκρυα. Τόσο από τους πολιορκουμένους στο οχυρό, όσο και από αυτούς που βρίσκονταν πίσω από τα τείχη της Ιερουσαλήμ. Δακρύβρεχτες προσευχές. Σε καιρό ειρήνης και γαλήνης οι προσευχές είναι άτονες, για να μη πούμε ανύπαρκτες. Σε καιρό πολέμου ο λαός του Θεού μαθαίνει να κάνη ζωντανή προσευχή. Λοιπόν, με δάκρυα και οδυρμούς οι Ιουδαίοι παρακαλούσαν τον Θεό. Τι ζητούσαν από τον Θεό; «Ικέτευον τον Κύριον αγαθόν άγγελον αποστείλαι προς σωτηρίαν τω Ισραήλ». Ήξεραν ότι ο Θεός τους είναι Κύριος των δυνάμεων, Κύριος δηλαδή των αγγελικών στρατιών. Περιστοιχίζεται από μυριάδες μυριάδων αγγέλους. Τον ικέτευαν λοιπόν, από τους αναρίθμητους αγγέλους του να τους στείλη ένα. Έφθανε ένας. Μήπως και κάποτε παλαιά, που κινδύνευε να πέση η Ιερουσαλήμ στα χέρια του Ασσυρίου στρατηγού Σενναχηρείμ, στα χρόνια του προφήτου Ησαΐα, ένα άγγελο δεν έστειλε ο Θεός και ρήμαξε το στρατόπεδο του αλαζονικού Σενναχηρείμ;
Το ίδιο ζητούσαν και τώρα από τον Κύριο των δυνάμεων, «αγαθόν άγγελον αποστείλαι προς σωτηρίαν».
Ο Ιούδας ο Μακκαβαίος βρισκόταν μέσα στην Ιερουσαλήμ. Όλη η Ιερουσαλήμ με οδυρμούς και δάκρυα ζητούσε να στείλη ο Θεός έναν άγγελο. Εν τω μεταξύ από στιγμή σε στιγμή κινδύνευε να πέση το οχυρό της Βαιθσούρας.
Με πίστι στην άνωθεν βοήθεια ο Μακκαβαίος διατάζει τους στρατιώτες να βγουν έξω από την Ιερουσαλήμ, για να προλάβουν να σώσουν τους κινδυνεύοντες αδελφούς των. Δεν εξέρχονται στη- ριζόμενοι στην λογική, αλλά στην πίστι. Η λογική τους έλεγε ότι όλα είναι χαμένα. Η πίστις τους μιλούσε για την εξ ύψους δύναμι, που σώζει τους αδύνατους ανθρώπους του Θεού.
Ενώ προχώρησαν λίγο προς το μέρος των εχθρών, τι ήταν αυτό που αντίκρυσαν! Μπροστά τους, κάποιος καβαλλάρης προπορευόταν! Θεέ μου! Μήπως τους ξεγελούσαν τα μάτια τους; Ήταν ολόλευκος και ολόχρυσος και κινούσε απειλητικά το κοντάρι του. «Εφάνη προηγούμενος αυτών έφιππος εν λευκή εσθήτι, πανοπλίαν χρυσήν κραδαίνων». Τα ρούχα του ήταν κατάλευκα. Άσπρα σαν το χιόνι. Αυτά τα άσπρα ρούχα έκαναν τις μαύρες σκέψεις των Ιουδαίων να εξαφανίζωνται. Η πανοπλία του ήταν καθαρό χρυσάφι. Και άστραφταν όλα, περικεφαλαία, ασπίδα, δόρυ, καθώς χτυπούσαν επάνω τους οι ηλιαχτίδες. Πιο ωραίο θέαμα δεν μπορούσαν να αντικρύσουν. Ποιος ήταν αυτός; Η απάντησις του Θεού στις πονεμένες προσευχές τους. Ο άγγελος του Θεού. Αυτόν που ζήτησαν. Ο Κύριος του ουρανού έκανε δεκτό το αίτημά τους. Τους τον έστειλε. Και μόλις τον αντίκρυσαν τα αρνιά έγιναν λέοντες. Αφού δοξολόγησαν ολόψυχα τον Θεό που έκανε έλεος, πυρπολήθηκαν από ανδρεία, από τόση ανδρεία, ώστε μπορούσαν τώρα να επιτεθούν όχι απλώς σε στρατιώτες, αλλά και σε αγριότατα θηρία. Ήταν έτοιμοι να ρίξουν κάτω ακόμη και σιδερένια τείχη.
Τι ωραία που τα διατυπώνει η Γραφή! «Ομού δε πάντες ευλόγησαν τον ελεήμονα Θεόν και επερρώσθησαν ταις ψυχαίς, ου μόνον ανθρώπους, αλλά και Θήρας τους αγριωτάτους και σιδηρά τείχη τιτρώσκειν όντες έτοιμοι». Τα πόδια τους πήραν φτερά, ώρμησαν σαν λέοντες εναντίον των εχθρών. «Εξετίναξαν αυτούς λεοντηδόν». Σαν φοβεροί λέοντες τους τίναξαν κάτω. Και τώρα κείτονταν νεκροί 11.000 στρατιώτες και 1.600 ιππείς, ενώ οι υπόλοιποι ετράπησαν σε άτακτη φυγή, ελεεινοί, με σχισμένα ρούχα, γυμνοί, τραυματισμένοι οι περισσότεροι. Πλήρης πανωλεθρία!
Ο Λυσίας γέμισε καταισχύνη. Δεν τους έσωσαν ούτε οι χιλιάδες ιππείς ούτε οι 80 ελέφαντες ούτε οι 80.000 στρατιώτες. Πριν από την μάχη ήταν «πεφρενωμένος», δηλαδή τα φρένα του, τα μυαλά του είχαν πάρει πολύ αέρα. Τώρα όμως ήταν κατησχυμμένος. Ωστόσο όμως είχε τα λογικά του, και έβγαλε το συμπέρασμα που έπρεπε. Κατάλαβε αυτό που χρειαζόταν να καταλάβη. Εννόησε ότι αυτοί στηρίχθηκαν σε υλική δύναμι, ενώ οι Εβραίοι είχαν μαζί τους τον παντοδύναμο Θεό. Ο σύμμαχός τους ήταν ανίκητος. «Συννοήσας (ο Λυσίας) ανικήτους είναι τους Εβραίους, του πάντα δυναμένου Θεού συμμαχούντος αυτοίς».
Μετά από αυτό οι Σελευκίδες άφησαν ήσυχους τους Εβραίους για ένα χρονικό διάστημα. Με βασιλική επιστολή δόθηκε η διαβεβαίωσις ότι μπορούν ανενόχλητοι να ακολουθούν την θρησκεία των πατέρων τους.
Πολλές είναι οι εντυπωσιακές ιστορίες που αναφέρονται στα βιβλία των Μακκαβαίων. Σημαντική είναι κάποια περίπτωσις, από την οποία βγαίνει ένα σπουδαίο και αξιοπρόσεκτο συμπέρασμα. Δηλαδή στην διάρκεια πολεμικών συγκρούσεων όσοι απροσεκτήσουν και διαπράξουν κάποιο βαρύ αμάρτημα, αυτοί φονεύονται. Όσοι κρατήσουν καθαρούς τους εαυτούς των από την θανάσιμη αμαρτία, σώζονται.
Σε κάποια μάχη κατέλαβαν οι Ιουδαίοι μία σπουδαία πόλι, την Ιάμνεια. Εκεί υπήρχε ειδωλολατρικός ναός με πλείστα χρυσά και ασημένια αφιερώματα. Ο Ιούδας ο Μακκαβαίος έδωσε εντολή, κανείς στρατιώτης να μην αρπάζη σαν λάφυρο κάτι από αυτά τα ασημένια και χρυσά αναθήματα. Ωστόσο κάποιοι παρανόμησαν και οικειοποιήθηκαν ειδωλολατρικά αφιερώματα.
Αργότερα έγινε μία μικρή μάχη. Οι Μακκαβαίοι συγκρούσθηκαν με Σελευκίδες, που το στράτευμά τους το διοικούσε ο Γοργίας, ο στρατηγός της περιοχής της Ιδουμαίας. Δεν ήταν από τις σοβαρές μάχες. Ο Γοργίας διέθετε μόνο τρεις χιλιάδες πεζούς και τετρακόσιους ιππείς. Αν και δυσκολεύθηκαν οι Ιουδαίοι, τελικά νίκησαν.
Στον απολογισμό της μάχης μετρήθηκαν και νεκροί. Περισυνέλεξαν τα πτώματά τους, για να τα στείλουν στους συγγενείς τους προς ενταφιασμό. Αλλά εκεί που τους τακτοποιούσαν, βρήκαν κάτω από τους χιτώνες τους ειδωλολατρικά αφιερώματα από τον ναό της Ιάμνειας, πράγμα που ο Ιουδαϊκός νόμος το απαγόρευε και για το οποίο ο Ιούδας ο Μακκαβαίος τους είχε επιστήσει ιδιαίτερα την προσοχή. Όλοι τους είχαν παρανομήσει. Διαπιστώθηκε ότι μόνο αυτοί παρεβίασαν τον νόμο του Θεού, και μόνο αυτοί σκοτώθηκαν στην μάχη με τον Γοργία. Οι υπόλοιποι στρατιώτες σαν αντιλήφθηκαν τι ακριβώς είχε συμβή, εθαύμασαν για την δικαία κρίσι του Θεού. Δοξολόγησαν τον δικαιοκρίτη Κύριο, ο οποίος έφερε έτσι τα πράγματα, ώστε μόνο οι παρανομήσαντες να χάσουν την ζωή τους.
Στην συνέχεια λαμβάνουν χώρα κάποιες ενέργειες, που δείχνουν ότι οι Εβραίοι, τουλάχιστον σ’ αυτά τα χρόνια, πίστευαν ολοκάθαρα στην αθανασία της ψυχής και στην ανάστασι των νεκρών. Ο Ιούδας ο Μακκαβαίος, ο αρχηγός, διέταξε να γίνη έρανος μεταξύ των στρατιωτών και να μαζέψουν χρήματα. Συγκεντρώθηκαν «εις αργυρίου δραχμαί δισχίλιαι». Αυτά τα χρήματα τα έστειλαν στους ιερείς των Ιεροσολύμων, με την παράκλησι να κάνουν θυσία εξιλαστήριο για τους νεκρούς, «προσαγαγείν περί αμαρτίας θυσίαν». Αυτό το έκανε ο Μακκαβαίος, σημειώνει η Γραφή, διότι πίστευε στην ανάστασι των νεκρών. Αν δεν δεχόταν ότι αυτοί κάποτε θα αναστηθούν, τότε δεν υπήρχε λόγος να φροντίση για θυσία εξιλαστήριο υπέρ αυτών των νεκρών. Επειδή σκεπτόταν την ανάστασι των νεκρών, «περί των τεθνηκότων τον υξιλασμόν υποιήσατο τας αμαρτίας απολυθήναι» (Β’ Μακ. ιβ’ 45).
Να σημειώσουμε ότι εδώ έχουμε μία περικοπή της Αγίας Γραφής, που γίνεται σαφής λόγος για μνημόσυνα. Οι αιρετικοί που απορρίπτουν τα μνημόσυνα, έχουν άδικο.
❖ ❖❖
Η ιστορία αυτή με τους στρατιώτες που άρπαξαν ειδωλολατρικά αφιερώματα, με αποτέλεσμα να τους βρη ο θάνατος στην μάχη με τον Γοργία, μου έφερε στον νου διάφορες διηγήσεις σχετιζόμενες με τους απελευθερωτικούς πολέμους των Ελλήνων, κατά το 1912.
Φεύγοντας οι Έλληνες για το μέτωπο έπαιρναν μαζί τους κάποιο φυλακτό, λ.χ. μικρά τεμάχια από τα άμφια του αγίου Σπυρίδωνος. Όσοι στρατιώτες είχαν επάνω τους αυτό το φυλαχτό, επέστρεφαν ζωντανοί στα σπίτια τους. Πλην όμως αυτοί οι στρατιώτες έπρεπε να τηρήσουν τρία πράγματα. Πρώτον, να μη προβαίνουν σε αρπαγές και κλεψιές. Δεύτερον, να μη φονεύσουν αιχμάλωτο. Και τρίτο να μη ατιμάσουν γυναίκα. Καθ’ όσον ετηρούντο αυτοί οι τρεις ηθικοί νόμοι, ο Θεός τους προστάτευε σε όλες τις μάχες και σε όλες τις συμπλοκές, και επέστρεφαν σώοι και αβλαβείς στα σπίτια τους.
Παρόμοια είναι και κάποια αλλά περιστατικά. Σε μάχες που έγιναν με τους Γερμανούς και Ιταλούς έτυχε κάποτε στρατιώτες να βλασφημήσουν. Στον ένα λ.χ. παρουσιάσθηκε κάποια εμπλοκή στο όπλο του, και άνοιξε το στόμα του να βλασφημήση τα θεία. Και δεν περνάει λεπτό, οπότε ένα εχθρικό βλήμα τον χτυπάει μέσα στο στόμα και τον ρίχνει κάτω νεκρό.
Πιο τραγικό ακόμη. Αφού σκοτώνεται κάποιος βλάσφημος στρατιώτης, τοποθετείται πρόχειρα σε ένα τάφο. Και σε λίγο έρχεται βλήμα από όλμο, χτυπάει τον τάφο, κομματιάζει το πτώμα και το πετάει εδώ κι εκεί, δεξιά και αριστερά.
Άλλη περίπτωσις. Γίνεται βομβαρδισμός σε μια πόλι. Και τυχαίνει να καταστραφούν τρία σπίτια. Διαπιστώνεται ότι αυτά τα σπίτια είχαν χτισθή με άδικα και παράνομα χρήματα.
Όσοι από τους αναγνώστες μας γεύθηκαν πολέμους, ακούοντας αυτά, θα ενθυμούνται κι αυτοί τέτοιου είδους συγκλονιστικά περιστατικά. ‘Όλα ετούτα δείχνουν πως υπάρχουν ηθικοί νόμοι, που η παράβασίς τους έχει και συνέπειες. Δείχνουν ότι υπάρχει δικαιοκρίτης Θεός που αγαπά την δικαιοσύνη και μισεί την ανομία.
Κατά την περίοδο του Ελληνο-Γερμανικού πολέμου και της Γερμανικής κατοχής έλαβαν χώρα πολυάριθμα γεγονότα, τα οποία είχαν σαν αποτέλεσμα να αναγνωρίσουν οι Γερμανοί την αλήθεια της Ορθοδόξου πίστεως.
Έχουμε πληθώρα περιστατικών, που οι κατακτητές θέλησαν να βομβαρδίσουν κάποια πόλι, κάποιο νησί, και ο προστάτης Άγιος της πόλεως ή του νησιού επενέβαινε και εμπόδιζε τον πιλότο, λ.χ. του θόλωνε το μυαλό ή τα μάτια ή του έφερε μπροστά του κάποιο σύννεφο, ώστε να μη πραγματοποιήση το καταστρεπτικό του έργο. Ή, άλλη περίπτωσις, να ρίξη τις βόμβες στο στόχο τους αλλά αυτές να μη σκάσουν. Τέτοιες ιστορίες συνδέονται μεταξύ άλλων και με τον όσιο Γεράσιμο στην Κεφαλλονιά, και με τον Άγιο Μηνά στο Ηράκλειο Κρήτης.
Έχομε αλλά περιστατικά που μία πόλις κατηγορήθηκε διότι κάποιοι πολίτες της έκαναν σαμποτάζ στους Γερμανούς, και αυτοί απεφάσισαν να σπείρουν τον όλεθρο. Τότε ο πολιούχος Άγιος επενέβη προσωπικά και έκανε τον Γερμανό αξιωματούχο να αλλάξη γνώμη και να μη προχωρήση σε σφαγές και σε κάψιμο.
Όταν γίνεται κάποιο κακό στον κόσμο, όπως ένας πόλεμος, πολλοί διαμαρτύρονται– «αν υπάρχη Θεός, γιατί να το επιτρέψη αυτό το κακό»;
Από αυτά τα ολίγα που είδαμε προηγουμένως καταλαβαίνουμε ότι ο Θεός ελέγχει τα πράγματα. Με την επέμβασί του πολλά θαυμαστά γίνονται στον καιρό του πολέμου. Επιτρέπει ο Θεός το κακό, διότι υπάρχει κάποιος λόγος, αλλά κατά την διάρκεια του κακού, της ασθένειας, της θεομηνίας, του πολέμου προβαίνει σε σωτήριες ενέργειες. Όσοι τις αντιλαμβάνονται, πλησιάζουν στην πίστι και στην ευσέβεια. Εκείνο που δεν βρήκαν στον καιρό της ειρήνης, το συνάντησαν στον πόλεμο.
Από το βιβλίο: Η ΕΚΠΛΗΞΙΣ ΤΟΥ ΥΠΕΡΦΥΣΙΚΟΥ
ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ – ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ
ΘΑΥΜΑΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΟΥ Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ: Η ΧΕΙΡΟΤΟΝΙΑ ΣΕ ΕΠΙΣΚΟΠΟ